Bestrijdingsmiddelen in de lelieteelt kunnen een negatieve invloed hebben op Natura 2000-gebieden en zijn daarom vergunningplichtig. Dit is de conclusie van de rechtbank Noord-Nederland in een hoger beroep dat was ingesteld door vereniging Meten=Weten.
De uitspraak, gepubliceerd op 24 oktober 2024, heeft gevolgen voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen in het algemeen, stelt Meten=Weten. Dat zit ‘m in het woordje ‘kunnen’. Dat draait de bewijslast om. Eerder werd gezegd dat het niet bewezen is dat landbouwgif parkinson veroorzaakt. Op een platteland waar politici en media als Weekblad voor Salland en RTV Oost pro-boer zijn, komt de gezondheid van de burger dan al snel in het geding.
De rechter gaat er vanuit dat je bij twijfel andersom moet redeneren, vanuit het principiële beginsel dat de overheid op moet komen voor de gezondheid van de burger. Dat vinden veel politici, regionale media en lobby-partijen niet logisch. Het CDA in Raalte wil nog niet eens een moreel appèl doen op boeren geen glyfosaat te gebruiken. In nieuwsbrieven aan boeren praat landbouwwethouder Nijboer niet over minder gif maar over meer subsidie. En lobbypartij LTO adviseert boeren na gifgebruik snel het land te ploegen om gezeur te voorkomen.
“Verbiedt het per direct!”
Vanwege de gerechtelijke uitspraak roept Meten=Weten de overheid op om per direct een verbod in te stellen op de meest vluchtige middelen. Bestrijdingsmiddelen worden immers gevonden op kilometers afstand van de plek waar ze gebruikt worden. Landschap Overijssel doet precies diezelfde oproep.
De rechter oordeelt: dit kan Natura 2000-gebieden schaden, daarom is een natuurvergunning vereist. De provincie Overijssel had in het voorjaar nog gezegd dat ze helemaal geen vergunning hoefden geven. Dat voor de lelietelers en de regionale media reden samen een feestje te vieren. Maar de logische consequentie van die uitspraak was een hoger beroep: hoeft de provincie geen vergunning te verlenen?
Wel dus. En kijk bij die vergunning graag even naar het gezond van je onderdanen, aldus de rechter.
Nieuwe landbouwcrisis
Meten=Weten voorziet een nieuwe landbouwcrisis nu de overheid moet ingrijpen. Bestrijdingsmiddelen verspreiden zich namelijk veel gemakkelijker dan gedacht, tot ver in natuurgebieden. Dit blijkt onder andere uit onderzoeken van Meten=Weten en Natuurmonumenten. Daar kunnen de chemische middelen schade veroorzaken aan de natuur, zoals het veranderen van de vegetatie en het doden van insecten, bodemleven en vogels.
Dat is in strijd met de instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000-gebieden. Ecoloog Henk Baptist van Meten=Weten: “De overheid staat nu voor een groot probleem. In de uitspraak van 24 oktober stelt de rechter dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen eigenlijk niet is toegestaan zonder geschikte ecologische toetsing. Met wetenschappelijke zekerheid moet worden uitgesloten dat er negatieve effecten op Natura 2000 kunnen optreden. Het ontbreekt echter aan wetenschappelijke kennis om dit te bepalen, waardoor ecologische toetsing op korte termijn onmogelijk is. Door de uitspraak is het gebruik van bestrijdingsmiddelen over heel Nederland in feite illegaal.”
“Het grootste probleem zijn de vluchtige stoffen, waarvan we weten dat ze zich gemakkelijk verplaatsen, tot afstanden van kilometers. Meten=Weten roept de overheid op per direct een verbod in te stellen op deze stoffen. Dat er ingegrepen moet worden is duidelijk: het gaat ontstellend slecht met de natuur in Nederland.”
Argumenten om niet te hoeven handhaven worden door de rechtbank niet gevolgd. Dat gebruikt gif door Ctgb is toegestaan, telt bijvoorbeeld niet volgens de rechter, omdat niet de vereiste zekerheid geboden wordt dat effecten kunnen worden uitgesloten. Dat het opstellen van een natuurtoets ingewikkeld en kostbaar is… een overheid heeft wel lef zo’n argument te gebruiken als de gezondheid van de burger op het spel staat.
Hoe nu verder
De uitspraak is een steun in de rug voor Meten=Weten, een burgerinitiatief dat als doel heeft het gebruik van bestrijdingsmiddelen drastisch te verminderen, om mens, dier en het milieu te beschermen. Om dat doel te bereiken is het noodzakelijk dat er fors wordt ingegrepen door de overheid. Meten=Weten roept de overheid op om per direct een verbod in te stellen op de meest vluchtige pesticiden.
Jetta Klijnsma (commissaris van de Koning in Drenthe) kwam vorig jaar met een vergelijkbaar idee: “Stel een lijst op met gewasbeschermingsmiddelen die aantoonbaar de akker verlaten door verdamping, verwaaiing en uitspoeling. Dring er vervolgens bij het Ministerie van LNV op aan deze middelen met prioriteit te verbieden.