Historicus Ewout van der Horst bracht ter gelegenheid van Bevrijdingsdag een volslagen ongefundeerd verhaal naar buiten. Heino zou moordenaars als verzetshelden gedenken omdat in de PKN Nicolaaskerk een bord hangt waarop vermeld staat dat drie broers Haye oorlogsslachtoffers zijn. Van het aanmerken als verzetshelden is totaal geen sprake, zoals op bovenstaande afbeelding te zien is. Toch meende hij deze vreemde ideeën te moeten ventileren bij RTV Oost, in het boek De oorlog gaat nooit voorbij. Overijssel 1940- 1945 en dagblad De Stentor.
RTV Oost
RTV Oost maakte het het allerbontst met een uitgebreide uitzending hierover op 13 maart 2020, die zich vrijwel volledig in de Nicolaaskerk afspeelde. Zonder ook maar enig wederhoor of achtergrondonderzoek te doen meende RTV Oost de gekleurde informatie van Ewout van der Horst klakkeloos over te moeten nemen.
Op 17 maart 2020 werd tegen deze gang van zaken bezwaar aangetekend via een artikel op ons Sallands nieuwsplatform HierInSalland, met een verzoek om rectificatie aan RTV Oost, De Stentor en Waanders Uitgevers, waarop geen reacties kwamen.
RTV Oost presteerde het ondanks de gefundeerde bezwaren op 12 april 2020 in een bevrijdingsuitzending weer Ewout van der Horst aan het woord de moeten laten met zijn onjuiste voorstelling van zaken.
Communicatie met de gewraakte media leverde niets op. Meer dan een jaar later, op 4 mei 2021 bood RTV Oost een debat aan met Ewout van der Horst, dat een paar uur voor dit zou plaatsvinden werd afgeblazen, omdat Van der Horst “onbereikbaar” was….
Achtergronden
Jan Willem Haye zat op een avond met zijn vriend Klaas Muller aan de bar in Café van Olst aan de Zwolseweg. De jongens waren in een chagrijnige stemming. Terwijl zij daar zaten kwam de Zwolse aannemer E. Koopman binnen. Op zijn jas droeg hij een N.S.B. speldje en hij droeg een revolver, wat de stemming in het café er niet beter op maakte. Er werd tussen de jongens en de Zwollenaar wat gescholden en wat dreigementen geuit. Toen Koopman vertrok zijn Willem en Klaas hem achterna gefietst. In de buurt van Den Alerdinck kwam het tot een vechtpartij, waarbij Koopman door de jongens naar de grond werd geslagen en geen teken van leven meer vertoonde. De jongens hebben hem toen begraven in een kuil langs de Kromme Allee. De Kromme Allee, tussen de Zuthemerweg en de Alerdinckweg, wordt nog steeds ‘Koopmanslaantje’ genoemd. In de context van nu is dit als moord aan te merken, toen lag dat anders omdat Nederland onder terreur leefde. De mannen werden opgepakt en naar de gevangenis in Scheveningen overgebracht, waar zij uiteindelijk gefusilleerd werden op de Waalsdorper Vlakte.
De broers Cornelis en Phulps Haye zaten waarschijnlijk in het verzet. Er zijn verhalen van een wapenopslagplaats bij hun ouderlijk huis aan de Zwolseweg en een aanslag op een spoorweg seinhuis bij Herfte, maar niets is bewijsbaar. Wel werden zij opgepakt en overgebracht naar het concentratiekamp Amersfoort waar zij met 10 anderen uit Zwolle en omgeving werden gefusilleerd.
NIOD
Wij verzochten het Nederlands Instituut voor Oorlog Documentatie (NIOD) om verder onderzoek naar de broers.
Van de verzetsactiviteiten van Cornelis en Phulps Haye is niets te vinden. Volgens het NIOD niet ongebruikelijk, omdat het in die tijd levensgevaarlijk was om informatie vast te leggen. De meeste verzetsstrijders kenden zelfs meestal de werkelijke namen van hun medestanders niet, omdat marteling van dergelijke mensen een standaardprocedure van de Duitsers was.
Het verhaal van Jan Willem is wel bekend en het NIOD bevestigt dat hij wel degelijk een oorlogsslachtoffer is, maar geen verzetsheld.
Alle drie de boers Haye, Jan Willem, Cornelis en Phulps staan vermeld in het register van de Oorlogsgravenstichting en zijn dus wel degelijk oorlogsslachtoffer, precies zoals vermeld op het bord in de Nicolaaskerk in Heino.
Dat de broers in Heino enorm gerespecteerd werden blijkt uit het feit dat de gemeenteraad in 1950 met 10 van de 11 stemmen besloot om een Hayeweg in te stellen, waar zij op het bordje ook weer vermeld worden als oorlogsslachtoffers. Deze weg werd opgeheven door de aanleg van de Rondweg Heino (N35) maar later werd weer een Hayepad benoemd dat nog steeds bestaat. Dit loopt als fietspad van de Zwolseweg via de tunnel onder de N35 naar de Dalfserweg.
Motivering Van der Horst
Ik heb van Van der Horst begrepen dat hij enkele maanden voor publicatie van zijn artikelen nogal aangegrepen was door de verhalen van de dochter van de omgebrachte Koopman. Zij heeft haar hele leven te lijden gehad van het feit dat haar vader NSB’er was geweest en heeft daar nog steeds veel problemen mee. Dit is natuurlijk ook een beladen aspect van de oorlogsgeschiedenis, dat een dankbaar onderwerp zou kunnen zijn voor onderzoek en publicatie. Maar zijn persoonlijke gevoelens over dit pijnlijke verhaal mogen geen invloed hebben op zijn wetenschappelijk werk, wanneer hij daardoor publicaties gaat uitbrengen die feitelijk onjuist zijn.
Ik heb hier zelf nog pijnlijke herinneringen aan. 67 jaar geleden werd ik voor het eerst verliefd. Ik weet zelfs nu haar naam nog: Irene V. Maar ik mocht niet met haar omgaan van mijn vader omdat haar ouders NSB’ers waren geweest. Om dezelfde reden mocht ik toen mijn stekeltjeshaar niet laten knippen bij de kapper een paar deuren van ons af.
Excuses
Vorenstaande geeft duidelijk aan dat RTV Oost, De Stentor en Waanders Uitgeverij destijds onjuiste informatie verstrekt hebben, die om rectificatie en excuses aan de inwoners van Heino, de leden van de Heinose PKN kerk en de Gemeente Raalte vragen.
HierInSalland vertrouwt erop dat zij hier gehoor aan zullen geven
