In 1965 en 1975 zijn onderzoeken uitgevoerd naar de flora op de Lemelerberg. Van diverse kritische plantensoorten die op de Lemelerberg voorkwamen zijn destijds de groeiplaatsen op kaart ingetekend. Ook de soortensamenstelling van de heidevegetatie is toen beschreven.
Auteur: Han Brendeke
Vorig jaar heeft Han Brendeke in opdracht van Landschap Overijssel onderzocht of de destijds aangetroffen soorten grote wolfsklauw, dennenwolfsklauw, kleine wolfsklauw, en rozenkransje nog op de Lemelerberg voorkomen. Alleen grote wolfsklauw bleek nog aanwezig te zijn, maar in veel geringere aantallen dan in 1965. Dennenwolfsklauw heeft in 2023 het loodje gelegd. Rozenkransje blijkt in 1975 al te zijn verdwenen. Kleine wolfsklauw is tussen 1975 en 2023 verdwenen. Brendeke onderzocht de mogelijke oorzaken.
Zuurgraad
Brendeke bezocht de in 1965 ingetekende groeiplaatsen van de kritische soorten om te kijken of ze er nog voor (kunnen) komen. Ter vergelijking met de situatie in 1965 zijn op
elke groeiplaats vegetatieopnamen gemaakt. Hierbij zijn in proefvlakken alle soorten vaatplanten en mossen genoteerd en is de bedekking ervan beschreven. Daarnaast is op elke groeiplaats een bodemboring verricht. In het boorprofiel is de zuurgraad (pH-H2O) van de bodem op verschillende diepten gemeten. De omstandigheden op de historische groeiplaatsen zijn vergeleken met groeiplaatsen waar de soorten nog wel voorkomen.
Geïnteresseerd in dit onderzoek? Vraag het hier aan!
Landbouwsysteem
Uit pH-metingen blijkt dat de bodem op de voormalige groeiplaatsen van de kritische soorten te zuur is. Dat komt door de hoge depositie van zwaveloxiden in de vorige eeuw en de huidige stikstofdepositie. Daarnaast heeft deze depositie een vermestend effect. Algemene soorten nemen daardoor toe en verdringen voedselarme soorten. Ook speelt mee dat de heide haar functie in het landbouwsysteem heeft verloren. Het vroegere gebruik van de heide als het mestleverende onderdeel van het landbouwsysteem was behoorlijk intensief. Begrazen, branden, plaggen en maaien, terwijl er ook akkertjes, karrensporen, afgravingen en opslagplekken van hout, turf en plaggen waren. De leemwinning was destijds eveneens een belangrijke dynamische factor.
Kansen
Dankzij de herstelmaatregelen op de Lemelerberg en het beheer dat wordt afgestemd op het oude heidegebruik, ontstaan er nieuwe kansen. Zo is een nieuwe groeiplaats van grote wolfsklauw ontdekt op een plagplek die intensief wordt begraasd. In de vrij open bodem heeft de jonge wolfsklauw zich heeft kunnen ontwikkelen zonder te worden overwoekerd. Een ander lichtpunt is de herontdekking van bosschoffelmos. Een zeldzaam levermosje dat na jaren van ogenschijnlijke afwezigheid op de Lemelerberg op steile hellinkjes nog blijkt voor te komen.
