Hoe vaak heb ik niet geschreven over man-zijn en mannelijkheid. Hoeveel trainingen heb ik niet als begeleider en als deelnemer met mannen gewerkt. Thema’s als woede, angst, kwetsbaarheid en zingeving kwamen langs. Ik ontmoette mannen die moe waren van presteren, van relaties die stuk liepen, van seksualiteit die maar niet uit de verf kwam. En hun betuttelende moeders en ongeïnteresseerde vaders beu waren.
De mannengroepen die in de 80’er jaren ontstonden waren een reactie op de vrouwenbewegingen. Vrouwen pikten de dominantie van mannen niet meer, herontdekten en bevochten hun eigenwaarde, lieten zich niet meer in een hoekje duwen. Ook de huidige MeToo beweging stelt nog eens stevig vast dat grenzen en autonomie van vrouwen moeten worden gerespecteerd. Dat alles zette veel mannen aan tot zelfreflectie en tot erkenning van hun onderdrukkersrol. Met tegelijk de constatering dat zij ook zichzèlf hadden onderdrukt: hun emoties, kwetsbaarheid, hun verlangen naar verbinding. Andere mannen gooiden er juist nog wat macho schepjes bovenop en gingen hun privileges en invloedsposities met hand en tand verdedigen.
Al die confrontaties hebben vruchten gedragen. Vrouwen nemen steeds meer de hun toekomende plek in. Mannen en vrouwen werken in allerlei verbanden meer samen – i.p.v. specialisaties per sexe. Veel mannen hebben ruimte gemaakt en zijn respectvoller en luisterender geworden in hun omgang met vrouwen. En kritischer naar hun eigen ambities: hoeveel offers moet ik brengen om hogerop te komen in de pikorde? En in het kielzog van de man-vrouw emancipatie worden nu ook andere ongelijkheden zoals racisme aan de kaak gesteld.
De huidige stand van zaken.
Veel vrouwen zijn nog op hun qui vive t.a.v. mannen: ‘Willen jullie echt op gelijkwaardige voet verder? Of denken jullie met wat begrip en wat snufjes aandacht toch nog je godsgruwelijke eigen gang te kunnen gaan?’ Ze zijn soms ook dubbelhartig. Zo juichen ze toe als mannen zich kwetsbaar en feilbaar opstellen, terwijl ze wel kracht, besluitvaardigheid en leiding verwachten als het moeilijk wordt.
En veel mannen zijn tegenwoordig in verwarring over hun identiteit. ‘Wat wordt er van mij verwacht? Wat moet ik nu wel en wat niet laten zien?’ Ze trekken zich vaker dan nodig terug, gaan ‘in hun hoofd zitten’ ipv zich uit te spreken. Mijn vrouw zei laatst: ‘Mannen doen zich wilskrachtig voor, maar vrouwen zijn veel doortastender’.
Hoewel vrouwen (veel) meer spreken en mannen (iets) meer zwijgen, is de balans nog niet uitgekristalliseerd. Ook nu nog worden de meeste topposities bezet door mannen, worden mannen beter betaald dan vrouwen. Geweld wordt nog steeds voornamelijk door mannen gepleegd. En, het moet gezegd: ook veel vrouwen hebben vaak de oude verhoudingen bestendigd. Zie bv. de porno industrie, waar echt niet alleen slachtoffers uit de kleren gaan.
Hoewel vrouwen meer deelnemen aan het maatschappelijk verkeer houden ze in huis en gezin nog steeds de ballen omhoog. Mannen werken niet minder en nemen thuis niet automatisch de taken over die vrouwen graag kwijt willen.
Daarbij gaat het niet altijd om gelijke verdeling van taken. Ik hoef van mijn vrouw gelukkig geen ramen te lappen – zij kan dit streeploos. Ik doe liever boodschappen waar zij een hekel aan heeft. Zij stofzuigt, ik houd de toiletten schoon.
Contactcomplicaties
Op psychologisch vlak is er onhandigheid in contact ontstaan tussen mannen en vrouwen. Zijn vrouwen teveel op hun hoede uit angst dat hun vrijheid weer wordt ingeperkt? Vrezen mannen de schuld te krijgen van alles wat er fout gaat? Er is dus terughoudendheid van beide seksen. En deze zorgt weer voor eenzaamheid.
Ook de slaapkamer spiegelt die verlegenheid. Mijn indruk is dat er veel minder wordt gevreeën in relaties, óók als er geen sprake is van conflicten. En dat er, ouder wordend, eerder wordt gestopt met seks. Er lijken blokkades te zijn ontstaan in zowel geven (mannelijk) als ontvangen (vrouwelijk). Terwijl het bed misschien wel het meest wezenlijke domein is waarin man en vrouw elkaar ontmoeten, ongeremd plezier kunnen beleven en kunnen rusten. Bovendien gaat de kwaliteit van sperma zienderogen achteruit. En ook vrouwen kampen met meer onvruchtbaarheid.
Dat mannen en vrouwen zo gestrest zouden zijn door werk, zorgtaken, de toestand in de wereld en ongezonde leefstijl, is daarbij een onvoldoende verklaring. Eerder gaat het hier volgens mij om een oerangst voor overgave, voor het uit handen geven van controle. Kort gezegd: een gebrek aan vertrouwen. Vertrouwen in de integriteit van de ander en zichzelf.
Pas als man en vrouw hun wantrouwen opzij kunnen schuiven kan hun emancipatie voltooid worden.
Vervolg
Er wordt wel gezegd dat de volgende stap in de evolutie de verdwijning van sexeverschillen is. De toenemende aantallen binaire medemensen lijken dat te illustreren; thans al 3 tot 6% van de bevolking. Waar sexe bepaald wordt door geslachtskenmerken, is je gender wat je zelf uitmaakt. De tweeledige mens, die man noch vrouw en tegelijkertijd allebei is als toekomstbeeld?
Maar zolang verreweg alle soorten op aarde een indeling kennen in mannelijk en vrouwelijk en de voortplanting geregeld is zoals ze is geregeld, blijven het mannelijke en het vrouwelijke voor mij oerprincipes (archetypen) van het menselijk leven.
Het zijn magneten die leven creëren en voeden.
Marcus Belle
psycholoog
Website psychologiepraktijk Athare
