Het is bijna midwinter en hoor: het bijzondere geluid van de midwinterhoorn klinkt weer over de Sallandse heuvelrug! Ik krijg er gewoon kippenvel van. Het heeft iets mysterieus en iets oerouds voor mijn gevoel. Het geluid past helemaal bij een winterse morgen wanneer de zon net opkomt boven de licht bevroren wit berijpte velden.
(Lees verder onder afbeelding)
Vanaf de eerste zondag van de advent tot Driekoningen op 6 januari mogen deze hoorns klinken door het Sallandse, Twentse en Gelderse land. De hoornblazers spelen om de beurt want het is not done om te blazen wanneer er nog een andere hoorn klinkt.
In feite antwoorden ze elkaar of ze geven om de beurt een boodschap door: “Zee blaost um de beurte de bosschop vèdan dät ’t duuster mut gaon want ’t lich kump d’r an”.
Het is een houten blaasinstrument gemaakt van berken- wilgen- of elzenhout. Je kunt er eenvoudige melodietjes op spelen wat nog helemaal niet zo makkelijk is zoals ik ondervond…
Men is het er niet over eens hoe oud het gebruik van midwinterhoorns is. De een beweert dat het een eeuwenoude traditie is, bedoeld om boze machten angst aan te jagen, dat de midwinterhoorns gebruikt werden bij de joelfeesten rond de winterzonnewende op 21 december.
(Lees verder onder afbeeldingen)
Anderen verklaren dat de eerste hoorns gebruikt werden vanaf 1840 als waarschuwing, zo als tijdens de eerste wereldoorlog. In het oosten van het land werden smokkelaars op deze manier gewaarschuwd voor de marechaussee. Na de Tweede Wereldoorlog werd het echter een traditie zoals we die nu nog kennen en sinds 2013 staat het gebruik op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed.
Midwinter of de zonnewende is al eeuwenlang een tijd waarin veel culturen op het noordelijk halfrond feest vieren. Tegenwoordig kent bijna ieder dorp en elke stad wel een midwinterfair, een kerstmarkt of een midwinterfestiviteit maar vroeger werd dus het heidense joelfeest gevierd vanaf de kortste dag tot 6 januari. Het stamt al uit de zesde of zevende eeuw en is een oud Germaans gebruik.
Men haalde een groot stuk hout uit het bos (joelblok), en stak het aan met de as van het joelblok van het jaar ervoor. Zo werd met zwak oud licht het nieuwe krachtige licht ontstoken. Dit ging gepaard met rituelen en vaak uitbundige feesten. Dit midwinter lichtjesfeest werd later door het christelijk geloof omgezet in het vieren van Kerstmis en is nog steeds omgeven door veel kaarsen en lichtjes. Joelen doen we niet meer maar we kijken allemaal tijdens de donkere dagen voor Kerst uit naar het weer langer en lichter worden van de dagen…
