Rosan Smits (1982) is sinds 2017 adjunct-hoofdredacteur van De Correspondent. Ze bewaart het overzicht op onze journalistieke thema’s, actuele ontwikkelingen en onderzoek.
“Fascisme holt de democratie uit Het begint met taal, niet met tanks. Met democratische verkiezingen. Niet met een staatsgreep.
En het krijgt vrij spel, dankzij mensen die denken dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen – tot het dat ineens wel doet.
Zoals nu.”
Zo begint de intro van het boek. Een zeer boeiende en soms zelfs angstaanjagende analyse van het fenomeen fascisme in al zijn vormen. Vanuit de geschiedenis via de huidige realiteit naar oplossingen tegen verdere escalatie.
Herkenbaar wordt beschreven hoe het fascisme weer wereldwijd de kop opsteekt. ‘Fascisme gedijt bij normalisering van dat wat voorheen extremistisch was.’ Ineens dook een aantal jaren geleden een herkenbaar patroon op, hier en in het Westen. Men had het over ‘eigen volk eerst’. Voedingsbodem: Alles werd een crisis. Asielopvang, energie, klimaat, koopkracht, stikstof. Met als gevolg kabinetscrisis op kabinetscrisis.
De verleiding is groot om te verwijzen naar de nazisten en fascisten uit het verleden: Hitler, Franco, Ku Klux Klan. Associaties die op het eerste gezicht niet lijken op de huidige politiek van Trump, Orban of Wilders.
(Lees verder onder afbeelding)
‘Maar schijn bedriegt’. Zo betoogt Rosan Smit: ‘Fascisme is een politieke strategie om alleenheerschappij te verwerven, door met steun van de massa de democratische rechtsstaat van binnenuit kapot te maken.’ Ze ontstaat vanuit crisis en onvrede, organiseert zich, krijgt toegang tot de macht via verkiezingen, radicaliseert of brokkelt af.
Radicaal-rechts populisme wordt door sommige wetenschappers ook wel de ‘lightversie van fascisme’ genoemd. Traditionele rechtse politici komen vaak in de verleiding met fascistische partijen samen te werken om een blok te vormen tegen linkse partijen. Journalisten en publieke media helpen hen een podium te geven, alsof ze normale politici zijn.
Complottheorieën, en leugens zijn een beproefd middel om meer macht te verwerven. Daarbij spelen fascisten zelf de slachtofferrol. Ze verdelen mensen in hardwerkende burgers en overbodige profiteurs.
Het fascistische regiem Trump
Trump houdt de wereld een mythe voor. Ooit waren de VS groot, maar door ‘criminele immigranten en corrupte globalistische elites zijn ze ten onder gegaan’. ‘Make America Great Again’ belooft alles op te lossen. Het boek citeert tientallen bewijsbare leugens van Trump in zijn speeches, en propagandakanaal ‘Truth Social’. Hij intimideert en bedreigt bijna dagelijks onafhankelijke denkers en journalisten. Een beproefd fascistisch middel.
Hij misbruikt zijn machtspositie door het schuiven met miljarden ten koste van de armen. Chanteert de Navo. Maakt het Internationaal Strafhof belachelijk en ontslaat ambtenaren. Beschuldigt en bedreigt Democraten. Vaak ten gunste van zijn economische belang en machtspositie. Zet de Nationale Garde onrechtmatig in. Enz. enz.
“Wie zijn land redt, kan de wet niet overtreden”. Een opmaat naar een vorm van dictatuur. Hij bouwt aan een fascistische infrastructuur die hem kan overleven. ‘Ze verkopen alvast een nieuw petje: Trump 2028’.
Wilders: ‘Trump brengt een boodschap van hoop’.
Europa
Ook op ons continent hebben extreemrechtse politici steeds meer invloed verworven. Duitsland: AfD. Italie: Meloni. Frankrijk: Le Pen. Hongarije: Orban. Het draaiboek van het fascisme is op al deze politici van toepassing. Het nieuwe is dat ze opereren op een nieuw speelveld: de Europese Unie. Ze bezitten al ruim een kwart van de zetels in het Europees Parlement. De invloed daarvan is al merkbaar: het afbouwen van de financiering van non-gouvernementele organisaties(ngo’s), asielzoekers buiten Europa op te sluiten, afzwakking van de Grean Deal.
En bovendien: Trump ziet de Europese Unie steeds meer als een bedreiging dan als een bondgenoot. Zijn eerst ontkende Project 2025 plannen liggen niet meer op de plank… In navolging daarvan kwamen de ultrarechtse Europese leiders met een onder de vlag van de Heritage Foundation met een plan om de ‘EU te hervormen’. De ‘Great Reset’ moet de EU ontmantelen’.
Geert Wilders
Rosan Smit fileert goed onderbouwd de handelwijze en strategie van onze politici. Zij begint met de wellicht geruststellend veronderstelling ‘dat uiterst rechts hier uiteindelijk weinig kans heeft de democratische rechtsstaat te ondermijnen’. Wilders is wel het enige lid en de autoritaire leider van zijn partij de PVV.
Zijn welbekende strategie is intimidatie, polarisatie en ontmenselijking om zo de witte Nederlander te mobiliseren tegen een vermeende vijand. Hij zet de rechtsstaat in als wapen om te kunnen afrekenen met ‘massa-immigratie, woke, D66 rechters, tuig van de richel, de linkse kerk en elke minderheidsgroep’. Hij wilde zelfs onterecht de noodtoestand uitroepen. Toch een echo van Hitler met zijn Machtigingswet in 1933 of Orban die de Grondwet herschreef of Trump die met decreten het Congres buitenspel zet.
De leugens van Wilders zijn vergelijkbaar met die van zijn broeders in hetzelfde gedachtengoed. Zijn coalitiepartners zouden ons land in een groot asielzoekerscentrum veranderen. Zijn propagandashow met het 10 puntenplan, wat uitmondde in een kabinetscrisis.
Maar ook: Het overgrote deel van de achterban van de PVV bestaat niet uit extremisten. Zij stemden op hoop. Op een anti-immigratie aanpak. Vestigen hun hoop op een autoritaire leider die al hun problemen oplost. Door alle politiek chaos en onrust is de kans klein dat Wilders op korte termijn opnieuw een grote rol speelt. Maar ook vanuit de oppositie houdt hij de volkswoede levend, zonder tegenspraak, zonder feiten in een alternatieve werkelijkheid.
‘Strijdbare politiek is het fundament tegen het fascisme’. stelt de schrijver.
Het zijn de gematigde partijen die de democratische bodem moeten afdichten. Wankelt die fundering dan sijpelt het extremisme onze democratie binnen. Journalisten kunnen het fundament bijeenhouden en de samenleving zelf. Vorm een partij overstijgende coalitie. Het is niet alleen iets van links. Bestrijdt het fascisme met legale middelen, creativiteit en acties. Goed voorbeeld: Gouverneur Newsom van Californië.
In een verder overzicht geeft Smit nog meer mogelijkheden ter bestrijding aan. Bescherm elkaar. Bestrijdt zelfverrijking. Zaai hoop, geen haat. Maak een toekomstperspectief: woningbouw, zorg, onderwijs, bestaanszekerheid. Sta in voor de rechtsstaat. Roep meelopers ter verantwoording.
Ga stemmen! Fascisme begint met verkiezingen. Daar moet ook je verzet plaatsvinden.
Met deze hartenkreet sluit Rosan Smit haar boek af. Ook voor mij een zeer overtuigende, onderbouwde en verhelderende studie over de huidige gevaren van het fascisme.
Bestellen bij De Correspondent
