Dat het Hooibeestje en Zwartsprietdikkopje, 20 jaar geleden nog typische boerenlandvlinders, op heel veel plekken van het platteland verdreven zijn, valt eenvoudig te verklaren. De landbouw is grootschaliger geworden en enorm geïntensiveerd, met als gevolg een intensivering van het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Maar ook overbemesting en ontwatering, met verdroging als direct gevolg, blijken funest voor graslandvlinders.
Door schaalvergroting en ruilverkaveling ontstonden grotere, vlakkere en steeds meer eentonige kavels. In vrij korte tijd zijn er heel veel kostbare landschapselementen als sloten, greppels, houtwallen, bosschages, gewelfde akkers, natuurlijke glooiingen en onverharde wegen verdwenen. En de eentonigheid in het landschap, die daaruit is voortgevloeid, heeft ook gezorgd voor een dramatische achteruitgang van de vlinderstand op het platteland.
Maar op datzelfde platteland, of eigenlijk iets minder van hetzelfde, liggen eindeloos veel kansen en tal van oplossingen om het voor vlinders weer leefbaar en aantrekkelijk te maken.
Ondanks het feit dat elke vlinder dezelfde levenscyclus doormaakt: ei – rups – pop – vlinder, verschillen die fases per vlindersoort vaak enorm. Het bevruchte Oranjetipje vrouwtje bijvoorbeeld, zet één eitje af per waardplant, terwijl de Dagpauwoog er honderden bij elkaar legt. De waardplant is de plant, struik of boom waarvan de rups eet en waarop of in de buurt daarvan, het bevruchte vlinder vrouwtje de eitjes afzet.
Omdat de waardplant en de plant waaruit de volgroeide vlinder nectar drinkt, in veel gevallen niet dezelfde zijn, is er een gevarieerd aanbod van plantensoorten benodigd. De waardplanten van het Oranjetipje zijn pinksterbloem en look-zonder-look, terwijl de Dagpauwoog als rups van brandnetel eet. Omdat volgroeide vlinders geen kaken bezitten, maar een roltong, kunnen ze enkel vloeibaar voedsel nuttigen. Veel gebruikte nectarplanten zijn echte koekoeksbloem, paardenbloem, rolklaver, koninginnenkruid, kattenkruid, duizendblad, lavendel, vlinderstruik, ijzerhard, moerasspirea, judaspenning, klaver, struikhei, margriet en distel.
Veel gebruikte waardplanten zijn brandnetel, zuring, pinksterbloem, wegedoorn, klimop, wilde peen, venkel, viooltje, gewone reigersbek, inheemse eik, vuilboom, hulst, iep, aalbes, hop, wilg, berk en hazelaar.
Omdat veel vlindersoorten verpoppen in de grond, is het van belang dat de bodem luchtig en gezond is. Verschillende onderzoeken tonen aan dat het bedrijven van biologische landbouw, leidt tot een gezondere bodem, vergeleken met de meer conventionele, intensieve landbouwmethoden. Dat komt omdat biologische boeren zich focussen op de bevordering van een gezonde bodem, door gebruik te maken van onder meer natuurlijke meststoffen en vruchtwisseling. Hierdoor wordt de bodemstructuur verbeterd, waardoor biodiversiteit wordt gestimuleerd en dat is bevorderend voor de algehele gezondheid van de betreffende landbouwgrond.
Als je al jaren intensieve landbouw bedrijft, kan ik mij heel goed voorstellen dat een omschakeling naar biologisch boeren een enorme stap is. Toch kun je als traditioneel boer, met wat kleine aanpassingen hier en daar, een heleboel betekenen voor vlinders. En daar krijg je als agrariër ook veel voor terug. Want niet alleen bijen, maar ook vlinders zijn hele goede bestuivers van planten. Daarnaast is een vlinderrijk gebied per definitie ook een geschikt leefgebied voor talloze andere diersoorten, die op hun eigen manier een bijdrage leveren aan de kringlopen op het platteland. Je zou kunnen beginnen door een strook land niet meer te bemesten, maar alleen te maaien en het maaisel af te voeren, waardoor het gaat verschralen. Maar je kan ook een akkerrand frezen en inzaaien met een geschikt meerjarig bloemenmengsel. Het planten van een (voeder)haag of onbespoten fruitbomen is eveneens een hele goede optie. Begin klein en vergeet vooral niet te genieten! Want ook in eigen weiland, valt er een (vlinder)wereld te ontdekken.
Door meer samen te werken met de natuur, creëer je een vitaler platteland, dat voor vlinders weer aantrekkelijk wordt.
