In de Achterhoek waren van oudsher veel venen. Het Korenburger veen is daar een restant van. Voor een deel is het in eigendom van Natuurmonumenten en een deel is in eigendom van een aantal voormalige eigenaars uit de omgeving , die een perceel in het veen hadden waar ze voor eigen gebruik turf konden steken.
Deze venen hielden veel water vast. Er waren geen vaste watergangen die van oost naar west het water afvoerden. Het water liep geleidelijk in de richting van de IJssel. Veel water kon toen in het grondwater komen. Van klimaatverandering en watertekorten was nog geen sprake. Alleen ontwatering was aan de orde. Nog tot voor kort werd ontwaterd op het laagstliggende perceel, soms een piepklein ponyweitje. Voor dit ponyweitje moest dan de hele omgeving worden ontwaterd. Geen wonder dat de hoger gelegen gebieden last kregen van droogte. Ook landgoederen wilden gebieden ontwateren omdat in de natte bossen vnl Zwarte els stond. De landgoederen wilden liever Zomereik, dat leverde meer op, maar daarvoor was het vaak te nat. In de bossen werden zgn. rabatten aangelegd. De grond werd vergraven, zodat kleine dijkjes ontstonden met lage sloten er tussenin. Die konden afwateren op een watergang en verder. Op de hoogtes werden eiken aangeplant. In de sloten stond water. Momenteel staat in deze rabattenbossen nauwelijks ooit water. Van de hogere grond, zoals rond Laren (Gld) kwamen protesten van agrariërs vanwege de verdroging (vanaf rond 1950). Door boeren werden zelfs stiekem kleine watergangen afgedamd om het water vast te houden. Het Waterschap haalde die dammen weer weg en de daders kregen een standje). Inmiddels is de droogte in de Achterhoek nu alom aanwezig. De eikenbossen, waarvoor eerder werd ontwaterd, staan nu weg te kwijnen van de droogte.
Niet alleen de bomen hebben last van de droogte, ook de fauna. Als alle rabatten en andere lage plekken droog staan, moeten vogels ver vliegen voor drinken. En die kunnen dan vliegen, veel andere fauna kan dat niet. Maar in het voorjaar hebben ze jongen en die kunnen nog niet vliegen. Hoe moeten die aan water komen? Als in de ochtend het gras nog nat is van de dauw, is dat vaak al voldoende. Maar de laatste jaren waren er soms zulk warme en droge voorjaren, dat er ’s ochtends geen dauw was. Dus ook niks te drinken. Sindsdien hebben wij overal drink- en badbakjes staan, die allemaal worden gebruikt. Sommige worden elke dag bijgevuld.
Een ander watergebruik waren de vloeiweides. Water werd door kleine watergangen geleid, die hoger lagen dan het laagste deel van een gebied. Zo ontstond de mogelijkheid het water over een weiland te leiden als dat nodig was. Het was kwelwater en dit bevriest niet, het heeft een constante temperatuur van 4 graden, waardoor het weiland al snel in het voorjaar kon worden gemaaid. Ook bevat kwelwater mineralen, die gunstig waren voor de begroeiing. Nu is dit hele systeem verdwenen, alleen zijn nog hier en daar gebieden over als natuurgebied met vele zeldzame soorten (orchideeën, parnassia enz.). Deze begroeiingen konden alleen ontstaan door de aanwezigheid van kwel. In de bodem van de oostelijke Achterhoek is veel kalk in de bodem, het wordt door grondwater opgenomen en waar het aan de oppervlakte komt ontstonden kalkrijke vegetaties. Het kalk sloeg bovendien neer in de bodem. Bij het landgoed Hackfort was hier en daar zoveel kalk in de bodem, dat er een industrietje ontstond waar mergel werd gedolven.
Er is weinig fantasie voor nodig om te begrijpen dat het grondwater in die tijd niet gauw te laag kwam. En nu moeten we terug naar af en er wordt weer gedacht aan het vasthouden van water ipv afvoeren. Voor natuurgebieden telt echter niet alleen de hoeveelheid water, maar vooral de kwaliteit, daar gaat het vooral om kwelwater. De mineralen uit kwelwater zijn noodzakelijk voor veel bijzondere natuurlijke vegetaties. De waterkwaliteit die nu, ook in Salland, door de weteringen stroomt is slecht en zou zelfs schadelijk zijn voor natuurgebieden. De meest voorkomende oeverplant langs de weteringen is Liesgras en dat is een soort van vervuild water. En hoe lang zal het duren voordat de vervuilende stoffen die nu in de bodem en het oppervlaktewater komen ook in het kwelwater komen?
Wereldwijd lijken problemen te zijn met droogte. Meren verdwijnen of rivieren voeren minder water. Daar zullen verschillende oorzaken voor zijn. Maar er wordt al veel onderzoek gedaan naar de invloed van het verdwijnen van de regenwouden voor de hoeveelheid neerslag in de wereld. De enorme hoeveelheid damp, die boven de regenwouden als de Amazone ontstaan, worden “Flying rivers” genoemd. Elke boom verdampt daar 1000 liter water per dag. Voor een deel valt dat in het regenwoud naar beneden, maar het verdeelt zich ook over de hele wereld. Het lijkt niet meer dan logisch, dat het verdwijnen van de regenwouden invloed heeft op de hoeveelheden neerslag in de wereld. In het oosten van het Amazonegebied was een klein stukje woestijn, dat zich inmiddels ieder jaar verdubbeld. Cynisch genoeg is het een toeristische attractie geworden.
En kijk, zo komen we weer bij onszelf uit. Wij importeren grote hoeveelheden sojaboontjes uit het Amazonegebied, waarvoor grote delen van het regenwoud worden gekapt. Die voeren we hier op aan ons vee en we blijven vervolgens met de droogte zitten.
Interessante links
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rabat_(bosbouw)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vloeiweide
Flying Rivers – Full Version – YouTube Speciaal aanbevolen documentaire over het onderzoek naar dit verschijnsel.
