In reactie op mijn column over de circulaire arbeidsmarkt van 14 juli, werd de vraag gesteld hoe een werkdag van een werknemer in een circulaire arbeidsmarkt eruit ziet. Ogenschijnlijk zal er niet veel verschil zijn. In een welvarend en beschaafd land als Nederland werken werknemers geen drie dagdelen aaneen onder schrijnende omstandigheden. Tegelijkertijd staan er teveel mensen aan de kant, sluiten kennis en vaardigheden in veel gevallen niet aan op het werk en is werkgerelateerd verzuim veel te hoog. De arbeidsmarkt is qua arbeidsinzet vooralsnog niet circulair te noemen.
Kenmerken circulaire arbeidsmarkt
Wanneer is er wel sprake van een circulaire arbeidsmarkt? Een korte lijst van kenmerken: werken in een circulaire arbeidsmarkt betekent in de praktijk onder meer dat je werkt in een organisatie
– waar je gezond en veilig kunt werken,
– waar plaats is voor mensen met een arbeidsbeperking,
– waar rekening wordt gehouden met de balans tussen werk en privé,
– waar het talent van de werknemer uitgangspunt is voor de uit te voeren taken,
– waar werknemers vrij zijn te beslissen hoe het werk wordt uitgevoerd,
– waar werknemers kunnen werken aan de ontwikkeling van kennis en vaardigheden en persoonlijke groei.
Waarom maakt dit de arbeidsmarkt circulair? Omdat het uitval en verspilling voorkomt en het werkvermogen op peil houdt.
Circulaire competenties van werknemers
Of een arbeidsmarkt circulair is, is daarnaast ook afhankelijk of werknemers beschikken over, voor de circulaire economie, relevante competenties.
Om te kunnen werken in een circulaire economie zijn andere competenties nodig dan in een lineaire economie. In een publicatie van Janssens en Kuppens (2018) worden drie categorieën competenties voor een circulaire economie onderscheiden: technische competenties, valorisatiecompetenties en transversale competenties.
Technische competenties hebben betrekking op vaardigheden om met circulaire technieken en materialen om te kunnen gaan. In een rapport van De Kruijf et al. (2021) worden mooie voorbeelden uit de textiel- en meubelindustrie gegeven. Werknemers in de textiel- en meubelindustrie moeten overweg kunnen met het gebruik van tweede- of derdehands materialen, moet de inkoper van materialen in staat zijn geschikte eerder gebruikte materialen in te kopen en moet er afgestemd worden met de ontwerpafdeling. Daarnaast vraagt het verlengen van de levensduur van textiel en meubelen door middel van reparatie, herstofferen, herstel, hermonteren eveneens om de nodige technische vaardigheden.
Valorisatiecompetenties betreffen de kunde om circulaire kennis geschikt te maken voor circulaire producten, diensten, processen of business- en verdienmodellen. Het gaat hier om innovatieve vaardigheden zoals creativiteit of out-of-the-box denken binnen circulaire kaders.
Transversale competenties tot slot, hebben te maken met houding en gedrag rond circulariteit, de wil om over circulariteit te leren en circulaire toepassingen te zoeken. Dat betekent ook dat de noodzaak wordt gezien voor ketensamenwerking. Pas als elke schakel circulair produceert, wordt het eindproduct circulair. Als bedrijven elkaars reststromen gebruiken en materialen opnieuw in de keten worden gebruikt, zullen bedrijven voor de grondstoffenvoorziening afhankelijk van elkaar worden. Systeemdenken is daarom essentieel in een circulaire economie. Over deze competentie volgende keer meer.
Referenties:
Janssens, L. & Kuppens, T. (2018), De professional van de toekomst in de circulaire
economie, uitgevoerd door het CMK (milieu-economie) in het kader van het onderzoekscentrum Regioanalyse (ORA) van de Universiteit Hasselt.
https://www.uhasselt.be/Documents/ORA/ORA_cleantech_rapport.pdf
Kruijf de D., D.J. Joustra en L. Kouwenberg (2021), Circulaire vaardigheden voor de textiel- en meubelindustrieën, SME, Leren voor Morgen en NADO, Utrecht, 8 oktober 2021 https://lerenvoormorgen.org/wp-content/uploads/2022/02/Circulaire_Vaardigheden_voor_Textiel_en_Meubels_def.pdf
