Het gesprek dat we hadden in het café Holstohuus in Olst onder het genot van een kop koffie was diepgaand en gevarieerd. We bespraken het culturele erfgoed van Nederlandse en Syrische spreekwoorden en uitdrukkingen. Kunnen nieuwe immigranten de Nederlandse spreekwoorden begrijpen die zijn gevormd door een cultuur, collectief geheugen, historische gebeurtenissen en maatschappelijke tradities die zich over vele jaren hebben ontwikkeld?
Het begin van de taalkundige reis
Goedenavond, Sheren! Bedankt dat je het interview wilde doen. Ik heb veel gehoord over je reis in het leren van de Nederlandse taal, vooral met betrekking tot spreekwoorden en idioom. Kun je wat van je ervaringen met ons delen? En waarom trok dit je aandacht?
Sheren: “Natuurlijk, zoals je weet, werkte ik als lerares Engels in Saoedi-Arabië gedurende 16 jaar voordat we in 2021 naar Nederland verhuisden. Ondanks mijn ervaring met de Engelse taal was Nederlands een nieuwe uitdaging voor mij.”
Hasan Kaddour wordt voor zijn verhalen geregeld gevoed aan ‘De Reistafel’, een rondreizende tafel in Olst-Wijhe, waar de gastvrouw/heer mensen uitnodigt buiten haar/zijn bubbel.
Ik heb gehoord dat je erg onder de indruk was van de uitdrukking “komt goed”. Hoe begon deze reis met idiomen?
Sheren: “Ja, ‘komt goed’ was een van de eerste uitdrukkingen die ik tegenkwam. Het klonk geruststellend en had een positieve invloed op mijn humeur. In het begin dacht ik aan vergelijkbare uitdrukkingen in onze cultuur, zoals ‘” Het zal makkelijk zijn” Maar al snel ontdekte ik dat deze uitdrukking slechts het topje van de ijsberg was.”
Het was duidelijk dat Sheren, afkomstig uit Syrië, een nieuwe reis stond te wachten, maar deze keer door de zeeën van de Nederlandse taal.
Interactie met Nederlandse spreekwoorden
Ik vraag Sheren wat eerste Nederlandse spreekwoord was dat ze hoorde?
Sheren: “Het eerste spreekwoord dat ik hoorde was ‘voor niks gaat de zon op’. In het begin begreep ik het niet, maar nadat we het samen hadden onderzocht, werd het duidelijk: ‘de zon komt niet voor niets op!’ Maar we moesten toch een Nederlandse expert raadplegen om zeker te zijn van de juiste interpretatie. Het spreekwoord wordt gebruikt wanneer iemand iets gratis wil hebben, maar er toch voor moet betalen. Je betaalt niet voor de zonsopgang, maar je moet wel betalen voor dit product of dat!”
Sheren Amari, een Syrisch-Palestijnse vrouw, getrouwd en moeder van vier kinderen, arriveerde in Nederland in 2021, afkomstig uit Saoedi-Arabië waar ze als lerares Engels werkte. Ze woonde in Saoedi-Arabië met haar man voordat omstandigheden hen dwongen naar Nederland te vluchten.
Sheren zegt: “De sociale en financiële druk werd moeilijk in Saoedi-Arabië, vooral met betrekking tot de toekomst van onze kinderen. Terugkeren naar Syrië was geen optie; het was praktisch onmogelijk.”
Na door verschillende asielzoekerscentra te hebben gereisd, vestigde het gezin zich in het dorp Wijhe, en Sheren begon direct met het leren van de taal na haar aankomst in Nederland. Ze was zelfs al begonnen met zelfstudie toen ze nog in het kamp zat.
Taal leren met het gezin
Dat is geweldig. Je hebt vier kinderen, toch? Hoe help je hen bij het leren van de Nederlandse taal?
Sheren: “Ja, ik heb vier kinderen in de schoolgaande leeftijd. We proberen samen de taal te leren door middel van dagelijkse activiteiten en interactie met de gemeenschap. Schoolboeken zijn niet voldoende om deze dingen duidelijk te leren, dus zoeken we naar activiteiten die ons helpen leren. Ik besteed ook veel tijd aan het helpen van mijn kinderen met hun huiswerk.”
Ik vroeg haar grappend of ze al Nederlandse spreekwoorden thuis had gebruikt. Lachend zei ze: “Nee, dat is nog te vroeg, zover zijn we nog niet.”
Vergelijking van spreekwoorden tussen culturen
Je hebt lange tijd in Saoedi-Arabië gewoond. Heb je grote verschillen gevonden tussen de spreekwoorden daar en in Syrië, zoals het verschil tussen Syrië en Nederland?
Sheren: “Eigenlijk niet. De spreekwoorden in Syrië en Saoedi-Arabië lijken erg op elkaar. Sommige woorden kunnen verschillen, maar de betekenissen zijn vergelijkbaar. Het interessante is ook de gelijkenis van spreekwoorden tussen verschillende culturen. Bijvoorbeeld, Nederlanders zeggen ‘Maart roert zijn staart’, terwijl we in Syrië zeggen ‘staart van september is altijd nat’. Beide spreekwoorden gebruiken het woord ‘staart’ om de weersveranderingen aan te duiden.”
Het is fascinerend om te zien hoe volkswijsheden samenkomen uit landen met verschillende achtergronden, talen en geografische locaties, zoals Syrië in het oostelijke Middellandse Zeegebied en Nederland in het noorden van de wereld. Het eerste wat in je opkomt, is dat de mensheid, door de verschillende factoren die naties met elkaar in contact hebben gebracht, veel gemeenschappelijke kennis heeft gedeeld en bijgedragen.
Spreekwoorden en lokale dialecten
Heb je nog een andere voorbeelden van gelijkenissen?
Sheren: “We hebben in het Nederlands het spreekwoord ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Dit spreekwoord lijkt sterk op het Arabische spreekwoord ‘De beste dingen zijn in het midden’. Beide spreekwoorden roepen op tot matigheid en het vermijden van overdrijving, wat overeenkomt met het idee om je normaal te gedragen en niet te proberen op te vallen.”
Sheren, je komt uit Damascus en niet uit een dorp, maar je woont nu op het platteland van Nederland, in het dorp Wijhe, in de landelijke regio Salland. Heb je enig idee over het lokale dialect in deze regio en de spreekwoorden hier?
Sheren: “We wonen hier nog maar vier jaar, dus ik moet nog veel leren over de regio en de dialecten. Maar ik vermoed dat het Sallandse dialect iets anders is en moeilijk voor mij te begrijpen.”
Is er nog iets dat je opviel in de Nederlandse taal, naast de spreekwoorden?
Sheren: “Eigenlijk vond ik de spreekwoorden en idiomen het moeilijkst om te volgen. We hebben het over figuurlijke woorden in een zin of uitdrukking die iets anders betekenen, waardoor de hele zin een andere betekenis krijgt. Dit maakt het moeilijk te begrijpen.”
Kun je voorbeelden geven?
Sheren: “Ja, bijvoorbeeld, de uitdrukking ‘iets geweld aandoen’ betekent letterlijk ‘iets geweld aandoen’. Maar in figuurlijke zin wordt deze uitdrukking gebruikt om ‘de waarheid verdraaien’ of ‘iets geen recht doen’ te betekenen. Met andere woorden, wanneer je een beschrijving of uitleg geeft die niet nauwkeurig of eerlijk is, wat leidt tot vervorming of schade aan het oorspronkelijke idee of concept. Andere voorbeelden die ik ben tegengekomen in schoolboeken zijn ‘wel degelijk’, ‘zijn neus stoten’, ‘iets zat zijn’ en ‘iets niet trekken’, en zoals je ziet zijn dit allemaal figuurlijke uitdrukkingen die vaak grappig zijn.”
De impact van het leren van idiomen en spreekwoorden
Het lijkt erop dat je veel interessante verhalen hebt! Hoe zie je de invloed van het leren van idiomen en spreekwoorden op je begrip van de Nederlandse cultuur?
Sheren: “Idiomen en spreekwoorden zijn een integraal onderdeel van het begrijpen van de Nederlandse cultuur. Ze helpen bij het verbeteren van luister- en spreekvaardigheden en het begrijpen van lokale gebruiken en tradities. Ik denk dat nieuwkomers zich sterk moeten inzetten in de samenleving en op zoek moeten gaan naar activiteiten waar ze van kunnen leren.”
Ik zei tegen Sheren: Ik vind idiomen ook nog steeds moeilijk, hoewel ik minder moeite heb met spreekwoorden. Idiomen zijn sterker verbonden met de Nederlandse omgeving, terwijl spreekwoorden in veel landen ter wereld vergelijkbaar zijn. Ik ben al een tijdje geïnteresseerd in het verzamelen van vergelijkbare spreekwoorden tussen Syrië en Nederland.
Tijdens ons gesprek raakten we verstrikt in de interpretatie van een uitspraak die Sheren hoorde van Wilders: “Ik luisterde naar toespraken van politici op tv tijdens de verkiezingsperiode, toen ik een uitspraak hoorde van Geert Wilders waarin hij zei: ‘het volk is zat’. Ik pikte de uitdrukking snel op omdat ik deze op taalschool had gelezen, maar ik begreep de bedoelde betekenis toen niet echt. Het woord ‘zat’ betekent dronken, en dit veroorzaakte verwarring voor mij. Maar toen ik de zin in de context van Wilders’ toespraak hoorde, begreep ik dat de uitdrukking betekent ‘het volk is het zat’.”
Sheren: “De uitdrukking is natuurlijk begrijpelijk in de context van het gesprek, maar ondanks dat gaf een Nederlandse vriend ons een andere uitleg. Dit zijn de mentale draaikolken die idiomen van verschillende talen kunnen veroorzaken. Mijn Nederlandse vriend dacht dat Wilders niet bedoelde te zeggen ‘het volk is zat’ op die manier. Het is geen uitdrukking die op die manier bedoeld is. Soms verkorten we het woord ‘het’. Misschien zei hij ‘het volk is zat’, wat kan betekenen ‘het volk is moe’ of ‘het volk heeft er genoeg van’. Uiteindelijk blijven we discussiëren over de idiomen van Wilders.”
Het lijkt erop dat deze verschillende interpretaties van idiomen verwarrend kunnen zijn. Hoe ga je om met dit soort uitdagingen?
Sheren: “Ik probeer altijd de context te zoeken en met moedertaalsprekers te praten om nauwkeurigere verklaringen te krijgen. Soms moet ik meer lezen over de Nederlandse cultuur en de historische en sociale achtergronden van de spreekwoorden en uitdrukkingen leren kennen.”
Heel erg bedankt, Sheren, voor het delen van je ervaring. Het is een geweldige en inspirerende reis. We wensen jou en je gezin veel succes met jullie reis door de Nederlandse taal.
Sheren: “Dank je wel, ik hoop dat nieuwkomers van mijn ervaring kunnen leren en dat ze leren de Nederlandse taal te waarderen als een verrijkende en plezierige ervaring.”
Tot slot blijven de reizen van leren en het ontdekken van nieuwe culturen vol met uitdagingen en verrassingen. Door het gesprek met Sheren wordt de waarde van het onderdompelen in de taal en de lokale cultuur duidelijk voor een dieper en nauwkeuriger begrip, wat aanzienlijk bijdraagt aan het integratieproces en het leven in een nieuwe samenleving.
In dit interview met Sheren Amaeri zien we dat spreekwoorden en idiomen een centrale rol spelen in het begrijpen van culturen en de communicatie tussen mensen. Deze taalkundige reis is niet alleen een nieuwe leerervaring, maar ook een brug die verschillende werelden met elkaar verbindt en gemeenschappelijke menselijke ervaringen verrijkt.
Door Nederlandse en Syrische spreekwoorden te vergelijken, ontdekken we dat mensen wijsheden en gezegden delen, ongeacht de taal of cultuur, wat wereldwijd begrip en communicatie bevordert.
