In de tijd dat Lindsay Goossens in Raalte woonde was ze al eens in het nieuws vanwege haar connectie met stammen die diep in het Surinaamse oerwoud wonen. Ze had er een lokaal voetbalelftal opgezet, of iemand voor sportkleding kon zorgen. Sporthuis Schutte had toen net een fout bedrukte collectie voor het eerste elftal van Mariënheem binnengekregen. Samen met wat keepershandschoenen erbij zijn die toen in de koffer met Lindsay naar Suriname gevlogen.
Of ze er kampioen mee geworden, dat moeten we bij gelegenheid nog maar eens vragen.
Afspraak met oma
Lindsay had met haar Surinaamse oma de afspraak gemaakt dat als opa zou overlijden, dat ze dan met z’n tweeën naar Suriname zouden gaan op zoek naar oma’s verleden. “Maar ruim twee weken na opa overleed oma ook, en toen ben ik er alleen naar toe gegaan. Terug naar mijn roots.”
Lindsay bleef er hangen. Werkte in het toerisme. En later “als consultant voor de grote NGO’s aan thema’s als climate change en gender. Maar dat ging steeds gekker voelen. Ik dacht: ‘maar de mensen hier in de bossen van Suriname, die hebben de wereld toch niet kapot gemaakt?’ Toch waren dat wel de thema’s waarmee de NGO’s hun doelstellingen af konden vinken.”
Kleinschaliger aanpak
“Tijdens een van de kampvuurgesprekken die ik in de jungle helemaal aan de zuidgrens van Suriname had, bediscussieerden we dat een kleinschaliger aanpak veel beter zou zijn. Kijken naar lokale behoeftes hier, en niet vanuit de thema’s die de wereld agendeert. Ik had geluk, want dat viel precies samen met de discussie over de effectiviteit van de Bingo’s, van de big NGO’s met hun enorme overheadkosten en hun grote kantoren in Washington. Als je denkt vanuit de sociale systemen die hier zijn en je vertaalt dat naar het grotere klimaat-doel, dan kom je situaties tegen die je niet uit kunt tekenen vanuit computermodellen. Met de mensen in gesprek kom je erachter dat een bepaalde vis die ze altijd in maart en april vangen, nu alleen maar meer een paar weken achter in februari voorkomt. Dat vertelt een weerkaart je niet, maar je moet wel actie ondernemen op gebied van voeding, dat ze wel voldoende eiwitten eten… En dan moet je dat signaal ook nog goed opvangen. Ik kwam er pas veel later achter dat ik niet letterlijk moest luisteren naar wat mensen zeiden, maar dat ik tussen de regels door moest oppikken wat ze écht te vertellen hadden.
(tekst gaat verder onder de foto)
Om zo dicht bij de mensen te komen, daar moet je wel funding voor hebben. Dus kwam die twijfel over de Bingo’s goed uit. Daardoor konden wij onze conservation organisatie Groene Groei Suriname opzetten. Werken on the ground, enerzijds met de mensen in de jungle, maar ook van onderaf met de landelijke overheid in gesprek wat er nodig is aan wet- en regelgeving. Zo hebben we bij kunnen dragen aan de eerste Milieu Raam Wet van Suriname, een overkoepelende wet waarin milieuwetten vallen, die vaak nog gemaakt moeten worden, maar die ook een noodzakelijk anker zijn voor dat andere werk on the ground.”
Hier in de jungle is geen industriële revolutie geweest
Wat dat werk on the ground inhoudt? Eerst even over de ‘buitenkant’. “Je moet je voorstellen dat de wegen al snel buiten Paramaribo ophouden. Om hier te komen moet je dus een vliegtuigje charteren. De landingsbaan in de dorpjes is een kleine grasstrook. Dan kom je in een dorp met van bamboe gebouwde huizen met bladeren als dak, die op palen gebouwd zijn, want het water kan hier overnight zo maar vijf meter stijgen.”
Het werkgebied behelst ruim zeven miljoen hectare, allemaal bos en negen inheemse dorpen. Daar past Nederland bijna twee keer in… “Dus als je van het ene naar het andere dorp wil, en er zijn geen wegen, ben je een paar weken onderweg. De dorpen liggen zo geïsoleerd dat ze hun eigen taal hebben, gesproken en geschreven. Dat lijkt in niks op Nederlands, Engels en of Surinaams. Ouderen gingen niet naar school. Jongeren leren wel Nederlands als ze onderwijs volgen, maar daar hebben ze eigenlijk verder helemaal niks aan…
Ze hebben geen elektriciteit, tenzij er ergens een solar-project is, winkels zijn er niet.”
(tekst gaat verder onder de foto)
“Ze leven hier nog zonder dat er een industriële revolutie is geweest. Wel met smartphones, maar die gebruiken ze binnen de kaders van hun leven. Dat ze elkaar bijvoorbeeld whatsappen dat er iemand onderweg is van het ene naar het andere dorp. Sinds 2005 krijgen ze ook met geld te maken, doordat de overheid bijvoorbeeld 60-plussers hun AOV ging uitkeren in de dorpen. Tot die tijd gebruikten ze geen geld, waarde werd anders bepaald. Hier in de buurt liggen de diamanten gewoon aan de oppervlakte, de onderlinge afspraak is dat ze daar blijven liggen, dus dat doen ze dan. NGO’s hebben een rangers-programma opgezet om goudzoekers, in de letterlijke zin van het woord, te weren.”
Plan of Life
Daar dus helpt Lindsay mee in de dorpen een Plan of Life op te zetten. “Welke keuzes ze maken, daar ga ik niks van vinden. Kijk, het westen heeft ook ooit gekozen het wiel uit te vinden, de stoommachine te bedenken en de industriële revolutie te beginnen. In Alalapadu hebben we de community-owned enterprise ondersteund met opzet van de productielijn voor roasted nuts (www.tuhka.sr). In een ander dorp kweken ze aquarium-vissen die daar in de natuur voorkomen. Eerlijk gezegd is dat laatste idee meer door een NGO ingegeven. Maar in beide gevallen gaat het uiteindelijk om producten die in Paramaribo gewild zijn. Ik probeer hoe dan ook de plannen die ze ontvouwen zo sustainable mogelijk te houden. Verder bouwen we in Amatopo en Curuni een lagere school. Er is daar nog nooit onderwijs geweest.
(tekst gaat verder onder de foto)
Kwamalasamutu is de ‘hoofdstad’, van daaruit werken we met de dorpsleiders van de Trio-stam aan het implementeren van een strategie om de natuur in het hele gebied te beschermen. Dat is on the ground, maar ook vanuit het landsbelang. “Met de technologie van het Utrechtse Satelligence, monitoren satellieten het grondgebied. We brengen het bos in kaart en registreren als er ergens een hectare of meer ineens verdwenen is. Suriname heeft niet te maken met ontbossing, maar wel met de vermindering van de bosbedekking en bosdegradatie. Als we dat waarnemen en er is geen concessie afgegeven voor houtkap, wordt er ter plekke gecontroleerd. Er kan brand geweest zijn, maar er kan ook ergens illegaal gebouwd worden voor toerisme.”
Shell zorgt voor geld
Suriname, daar legt Lindsay nog wel nadruk op, heeft niet te maken met ontbossing. “93 Procent van het land is bos. En de jungle herstelt zichzelf razendsnel. Kap je een boom, dan grijpt een jonger exemplaar zijn kans om die open plek razendsnel weer op te vullen. Dat dat zo goed gaat is ook een nadeel. Wereldwijd wordt er geïnvesteerd om ontbossing tegen te gaan. Maar er staan geen vergoedingen tegenover je bos goed in stand houden… Terwijl Suriname geld hard kan gebruiken! Een paar maanden nadat Milieudefensie haar rechtszaak won tegen Shell, werd dat olieconcern hier binnengehaald om een groot olieveld offshore aan te boren. De hele oliewereld is inmiddels in Paramaribo neergestreken… Het is voor Suriname een kwestie van of het licht morgen nog aan kan of niet. We staan als land echt op een crossroad. Gaat de economie het winnen met zijn oliedollars, of wordt er gekozen voor ecologie. Voor dat laatste word je tot op heden als land niet beloond. Maar we zijn wel allemaal onderdeel van hetzelfde systeem. Want ondertussen woonde ik in de jungle de eerste bijeenkomst van de nieuwe Granman mee, zoals ze Paramount Chief van de tribe hier noemen, en daar ging de vergadering over de bosregels en over de aanschaf van equipment zoals boten en verrekijkers die de rangers daarvoor nodig hebben.”
Geduld
Terwijl Lindsay dat zo vertelt, straalt ze kracht uit, geen spoor van een hopeloos gevoel. “Je moet wel geduld hebben in dit werk. Geduld om te zien hoe de dorpen zich ontwikkelen, maar ook geduld in de contacten met de overheid.”
