Dwaaltaal is een boek van Jurriën Rood, uitgegeven bij Noordboek. Doel van het boek is een hele reeks vaste uitdrukkingen en gezegden te ontkrachten. Uitspraken die we vaak horen en vast ook zelf gebruiken, maar die helemaal niet kloppen. Hoger doel van het boek lijkt me daarom dat we niet klakkeloos moeten aannemen wat er allemaal gezegd wordt. Want dwaaltaal zit vol dooddoeners. Je hoort het op de verjaardag, maar ook in de docentenkamer en in de Tweede Kamer, vooral aan talkshowtafels, waar ze denken dat daar ons landelijke debat gevoerd wordt.
“Waarom moet ik op het beoordelingsformulier zo’n uitgebreide argumentatie invullen, als ik het de student ook al mondeling meegedeeld heb?”
“Omdat we dat zo hebben afgesproken!”
Dwaaltaal die nog wel redelijk doorzichtig is, maar wel krachtig genoeg om er geen weerwoord op te geven, anders dan ‘nou ja, laat dan maar.’
Maar dat we geen ‘education’ hoeven? Je zou er in gaan geloven… het geldt toch echt alleen maar voor wie al opvoeding en onderwijs genoten heeft. Niet voor degene die er nog aan moet beginnen. Die kan toch beter nog maar even wat bij leren. Appels en peren vergelijken? Dat kan heel goed! Angst is een heel goede raadgever. Onderbuikgevoel, dat is een veel slechtere, net als boerenwijsheid. En achterkamertjespolitiek, die hebben we gewoon nodig!
Het dwaaltaal-voorbeeld dat ik het meest krachtig vond is de belastingleus van ‘leuker kunnen we het niet maken’. De reclame wil er mee zeggen dat het makkelijker wordt de belastingformulieren in te vullen, maar die zegt ook dat het mooi waardeloos is dat je belastingen moet betalen. Dat is helemaal niet zo: dankzij de belastingen kunnen we naar school, hebben we goed drinkwater en een fatsoenlijk wegennet. Hoe leuk is dat? “We gaan het je nóg makkelijker maken bij te dragen aan ons fantastische land!” Wel jammer van de vrije markt in dit land, dat neoliberale dwaaldenken maakt alles kapot, en toch is het een gevierde spreuk: leve de vrije markt. Waarin grote bedrijven de kleineren opslokken en vervolgens de prijzen gewoon verhogen. De smeerlappen.
De smeerlappen. Mag ik dat zeggen? Ook dwaaltaal. Want ik zeg het eerst en dan vraag ik het. Dat is geen vraag, dat is machtsvertoon! Net als de macht van ‘wij worden niet gehoord’ en dan met trekkers de weg op om luisteren af te dwingen. Zonder terug te luisteren. Want ze willen niet gehoord worden, ze willen gelijk hebben.
Wie over taal begint wordt kritisch gelezen, daarom twee vragen aan Jurriën Rood:
– je suggereert dat er in coronatijd een groep mensen was die niet probleemoplossend met de samenleving wilde meedoen. Maar kun je je ook voorstellen dat er een groep niet-inenters is die vindt dat de zichzelf ziek, zwak en misselijk vretende samenleving beter geholpen is met een spiegel?
– is het de vork die in of aan de steel zit 😉
