“Wat heb jij toch met al die oorlogsfilms…?” In de weken die voorafgaan aan 4 en 5 mei worden door meerdere omroepen, zowel publiek als commercieel, films uit de kast getrokken die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Het gebeurt zelden dat die films een getrouw beeld van de werkelijkheid geven. Uiteindelijk gaat het bij een film meestal om de opbrengst in de kassa van de theaters. Om die opbrengst te vergroten wordt vaak de nodige relationele ellende toegevoegd aan een als ‘waar gebeurd’ omschreven verhaal.
De recette in de kassa’s moet er ook wel zijn want bij het opnemen van dat soort films komt het nodige kijken: de decors moeten worden gemaakt, een terrein moet geschikt gemaakt worden, de acteurs moeten worden betaald en de regisseur. En zeker bij oorlogsfilms worden er vaak de nodige blikken figuranten uit de kast getrokken. Dan is er nog een zeer grote groep mensen die op de aftiteling voorbijflitsen omdat ze zorgen voor de belichting, het geluid en de kostuums. Ook dat moet kloppen.
Meer dan eens heb ik in mijn columns aangehaald dat het in veel talen geroepen ‘dat nooit weer’ (nie wieder, never again…) in de loop van de na-oorlogse jaren een gratuite opmerking is gebleken. Dat heet ook wel ‘met de mond belijden’, terwijl er in de werkelijkheid van alledag weinig meer van te merken is. Het neemt niet weg dat ik graag naar documentaire films kijk die mij (hopelijk) wat wijzer kunnen maken over het waarom. De lessen die ik leer? In ieder geval dat de menselijke geest tot ongeveer alles in staat is als hij op de juiste manier wordt bespeeld. In dat spel de rug recht houden is maar voor een enkeling weggelegd. Kijk maar naar de gang van zaken in de formatiepogingen na de laatste verkiezingen in Nederland…
Keer op keer bevestigen die oorlogsfilms het spreekwoord: het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen. De verleidingen van de macht zijn zo groot dat vroeg of laat bijna iedereen door de knieën gaat, slechts een enkeling weet de eerder aangehaalde rug recht te houden. “Wat heb jij toch met die oorlogsfilms?” Is het een verheerlijking van geweld en uniformen? Nee, mij gaat het erom mijzelf te blijven herinneren aan ‘dat nooit meer’.
Gaat mij dat lukken? Nee! Ik ben beïnvloedbaar, omkoopbaar zelfs, zoals iedereen wel iets heeft waar hij/zij geen nee tegen kan zeggen. Voor mij zijn het zeilen en haring, daar mag je me midden in de nacht… ach, nee, doe ook maar niet.
