Voor kinderen valt de wereld te ontdekken in het bos! Ze vinden er een plekje om zich te verstoppen, ze gaan samen met vrienden hutten bouwen, of een ze graven een ondergrondse hut. Waar kunnen zij beter dan in het bos hun kracht en vaardigheden testen? Iedere tak hoger geeft meer kriebels in de buik. In het bos hebben kleine diertjes de ruimte en kinderen kunnen ze hier bestuderen. Bij het spelen sneuvelt er soms een tak, bladeren worden van de takken geritst, een mierennest verstoord – wat geeft het? Daarvoor is een speelbosje! Daar mag je ravotten en af en toe wat slopen. Want al spelende leren de kinderen hier van alles over de eigenschappen van bomen, struiken en de dieren die er leven, kortom over biodiversiteit. Het bosje van je kindertijd is bovendien zo groot als je verbeelding toen was. Al die vaardigheden en verbeelding die kinderen in het buurtspeelbosje kunnen opdoen hebben ze hard nodig. Daarnaast zijn speelplekken zonder bomen of struiken niet meer van deze tijd: hittestress door te lang in de zon zitten of spelen op dagen met veel zonkracht zorgt volgens het KNMI en KWF voor een reëel gevaar van verbranding van de huid.
Spelen in eigen omgeving
Het lijkt en is soms ook wel lastig om een geschikte locatie te vinden, zeker in wijken met erg weinig (groene) openbare ruimte. Toch zijn er meer mogelijke locaties dan misschien op het eerste gezicht gedacht. Logische locaties zijn bestaande bosjes in de wijk, grasveldjes, maar ook bestaande speelplekken met alleen een grasveld met toestellen. Toestellen kunnen ook prima een plek krijgen binnen een buurtspeelbos, zie het voorbeeld uit Veenendaal [foto buurtspeelbos Veenendaal]. Denk bijvoorbeeld ook aan particuliere terreinen en meerdere aaneengeschakelde tuinen, die vormen ook een prima locatie als er voldoende draagvlak voor is. De locatie is geschikt als de minimale breedte 20 meter is. Een locatie wordt natuurlijk pas geschikt als er ook draagvlak is van omwonenden. Ga met hen in gesprek en bereid dat goed voor! Zorg dat je argumenten goed op een rij hebt en weet hoe je omwonenden gerust kunt stellen over mogelijke nadelen.
Buurtspeelbosjes
Voor een buurtspeelbosje zijn geen dure materialen nodig, wel moet er mogelijk duurder materieel gehuurd worden om de grond te bewerken en vorm te geven. Het plantmateriaal, de bomen en struiken, vraagt het grootste deel van het budget. Hoeveel bomen en struiken er gekocht moeten worden hangt af van de locatie, de al aanwezige beplanting en de snelheid waarmee je het speelbos functionerend wilt hebben. De grootte en kwaliteit van het plantmateriaal bepaalt vervolgens weer het totale budget dat nodig is. Diverse organisaties bieden subsidie aan mits er duidelijkheid is over de locatie, het draagvlak en er een begroting gemaakt is. Denk bijvoorbeeld aan provinciale en gemeentelijke subsidiepotjes. Een subsidieadviseur kan je hierbij helpen. Maak je pleidooi voor een buurtspeelbosje nog sterker door te achterhalen hoeveel kinderen en volwassenen er gebruik van kunnen gaan maken. Houd desnoods een gebruikersonderzoek om hier een nog beter beeld van te krijgen.
Wat maakt een bosje nu een buurtspeelbosje? Een vrolijke toegang en een rand maken duidelijk dat op een locatie gespeeld mag worden. De keuze voor beplanting bepaalt in alle jaargetijden hoe bespeelbaar het bosje is en hoe robuust het is, en dat het niet ten onder gaat aan het eigen succes. Een goede hovenier met verstand van plantmateriaal en spelen kan hierbij goed adviseren. Variatie door hoogteverschillen en natuurlijke speelobjecten, bijvoorbeeld keien of palen, maken het bosje nog leuker om te spelen. Het formaat van het bosje heeft ook weer zijn invloed op de beplantingskeuze.
Het formaat van de locatie hoeft je echter niet te beperken in het maken van een buurtspeelbosje. Wel is er een minimaal benodigde oppervlakte, dit in verband met de bespeelbaarheid. Daarnaast is er ook een minimale oppervlakte nodig in verhouding tot het aantal kinderen dat gebruik gaat maken van het buurtspeelbosje. Wordt het de enige natuurspeelplek in de buurt met mogelijkheden om te verstoppen en te klimmen, dan trekt deze vanzelf veel kinderen aan. Voor een gemiddelde buurt is een oppervlakte van circa 1000 vierkante meter met een doorsnede van minimaal 20 meter de minimale oppervlakte. In principe geldt: hoe groter hoe beter. Er is echter ook een maximum in verband met het veiligheidsgevoel van kinderen zelf maar ook van hun ouders of verzorgers. Zij willen graag weten waar de kinderen zijn, een afgebakende plek biedt dan meer het gevoel van controle. Stem dit af met de toekomstige gebruikers als die mogelijkheid er is. Een teveel aan oppervlakte is er niet in heel veel gevallen.
Zijn locatie, draagvlak, middelen en enthousiasme voorhanden? En kun je aan de slag? Vergeet niet om even reclame te maken in de buurt! De lokale krant vindt het leuk om een foto met een klein stukje tekst te ontvangen en plaatst dit graag. Veel ouders en verzorgers zien het bericht voorbijkomen op social media als je het daar post.
Realisatie
Kader 1: Madeleine Frelier van OBB Speelruimte Specialisten: “Ik word altijd enthousiast om met bewoners mee te denken hoe een speelbosje te realiseren en te promoten. Het is onze ervaring dat je draagvlak creëert als je voor- en achteraf gebruikersonderzoek doet. En dat helpt ook als je subsidies gaat aanvragen en om samen met de buurt de realisatie ter hand te nemen. Let daarbij ook op hoe je, met elkaar, de beheer- en speelafspraken op papier zet.”
Kader 2: Madeleine Frelier schreef al eerder het boekje ‘Buitenspelen: spelideeën voor eigen tuin’ ISBN 978-90-816525-1-3. Dit is nu als download ter beschikking.
Keuzes:
- Beplanting: bij aanvullingen op bestaande beplanting zoveel mogelijk snelgroeiende soorten. Bij nieuwe terreinen een mix van snelgroeiende en duurzame soorten.
- Open of dicht beeld: hoe lager het veiligheidsgevoel in de buurt hoe opener het eindbeeld.
- Randen: grenst het speelbosje aan een route met snelverkeer, zorg voor een stevige meer formele rand zoals een gemetseld muurtje of dichte en stevige takkenril. Grenst het bosje aan een grasveldje of langzaamverkeersroute dan kan de rand iets zachter zijn en bestaan uit een lichte verhoging en/of randbeplanting.
- Toegang: is het buurtspeelbosje uniek voor een wijk, stadsdeel of dorp, zorg dan voor een iets steviger en formeler type toegang bijvoorbeeld met een gemetselde poort of een verbinding van houten palen. Zijn er meerdere speelbosjes en is de locatie minder uniek dan kan de toegang ook wat losser aangegeven worden, bijvoorbeeld met (levende) takken.
- Speelobjecten: is de verwachte speeldruk in het buurtspeelbosje hoog, zorg dan voor twee of meer speelobjecten. De verwachte speeldruk is hoog als er in een buurt minder dan één speelbosje is voor 100 kinderen tot 11 jaar.
- Formaat oppervlakte: is er meer dan 1000 vierkante meter beschikbaar en is er een keuze voor een oppervlakte, kies dan een zo rond of vierkant mogelijke oppervlakte. Zo kunnen kinderen zich zoveel mogelijk terugtrekken in het bosje om ongezien te spelen. Kies echter ook niet een te grote oppervlakte, de doorsnede moet veilig voelen zodat het kind nog te roepen en gedeeltelijk te zien is. Een doorsnede van circa 80 meter is het maximum. Maar ook niet te klein: een doorsnede van circa 20 meter is het minimum.
