De MOKwerf is een monument, maar ook een werkschuur: kettingen aan het plafond om zware materialen op te hijsen, droogschuur voor het gebruikte hout, het kamertje van de opzichter met mooi uitzicht op het kanaal. En uiteraard het toilet.
Door Jos van Westing
In dat monument is in de loop der jaren veel gebeurd. Waar werklui met zware manchesterbroeken en schipperstruien, dagelijks bezig zijn geweest voor het onderhoud aan het kanaal. Zij hebben natuurlijk met regelmaat een bezoek gebracht aan het toilet… of laten we het verder maar de WC noemen, dat is meer passend voor dit kamertje van het ruim 150 jaar oude monument. Hoe de WC er in het begin uit heeft gezien, weet ik niet zeker maar ik verwacht nog met ouderwetse ijzeren stortbak met ketting en houthandvat om door te trekken en uiteraard nog een houten bril. Ik zal een beschrijving geven van mijn eigen waarnemingen, wat later in de tijd dus.
Te beginnen bij de verlichting: het was een aftands bolletje waarvan het snoer los hing en weer ergens in het plafond verdween. De lichtknop was nog origineel bakeliet. De witgeverfde wanden bestonden uit wat kromgetrokken board en/of hout dat aan de onderkant verrot was en dicht gestopt met rollen papier. Een klemmende deur die nooit helemaal dicht ging. Maar het aanwezige haakje paste net, zodat er geen onverwachte bezoekers binnen konden komen.
De achterwand waaraan de closetpot was bevestigd was een deur geweest met nog een mooie ijzeren brievenbus, verticaal in de deur geplaatst, met nog voor de duidelijkheid het opschrift ‘brievenbus’. Deze brievenbus zal ooit alleen gebruikt zijn voor de post voor de opzichter, al was de plek van binnenkomende post wat vreemd. De brievenbus was wel een extra tochtgat wat zeker in de winter de bezoektijd verkorte. Maar het voordeel was dat de lucht er op een natuurlijke manier werd gezuiverd zonder chemische spuitbussen.
In mijn tijd heeft één keer een overijverige folderbezorger ‘n paar pakken naar binnen gewerkt. Hij een paar bezorgadressen minder en ik al oprapend, weer papier om de kachel mee aan te maken. Daarop heb ik de brievenbus maar met een houtje afgesloten om verdere bezorging van dat soort poststukken te voorkomen.
De met rollen papier dichtgestopte wanden, waarschijnlijk bestaand uit kranten en de oude administratie van de opzichter moet, gezien de oudheid ervan, voor een historicus een schat aan informatie zijn geweest. Als hij of zij ooit die dode wzeerollen had mogen onderzoeken en met pincet alle losse stukjes tot één manuscript had kunnen samenstellen, zou er een wereld van nostalgie zijn blootgelegd waar Raalte nog jaren over gesproken zou hebben. Zelf heb ik nooit de behoefte gehad dit te onderzoeken omdat ik als kunstenaar meer vernieuwend bezig wilde zijn.
Verder was er nog een eenvoudig wasbakje, zeer klein maar met fris stromend water en dit werd door mij ook wel gebruikt als spoelbak voor het uitwassen van mijn penselen.
Kortom, hoe klein ook de ruimte ook was, menigeen heeft er van genoten. Zowel de vaste klanten, toevallige bezoekers, carnavalgangers die door de kou in nood waren gekomen, zij allen hebben er wel er enige tijd doorgebracht. Een van die vreemdelingen kwam op een zomerse dag het toegangshek binnen, liep naar de hoek van de overliggende droogschuur en bleef daar staan. Vanuit het raam van de werkschuur keek ik toe, niet wetend wat er gaande was. Maar dat inzicht kwam al gauw. Ik gooide daarop verbouwereerd mijn deur open en riep “waar bent u mee bezig”. De goede man schrok heftig, maakte wat ongecontroleerde bewegingen en draaide zich al excuus makend om. Ik had gelijk spijt van mijn gebrul want ik zag al direct hier en daar wat donkere plekken op zijn broek verschijnen. Wat bleek, de man was aan de wandel en moest nog een eind naar huis. Beschaamd heb ik nog de binnen-mogelijkheid aangeboden. Maar dat was niet meer nodig. Het was gelukkig mooi weer dus dat zal de droogtijd wel verkort hebben.
Zo zijn er vele herinneringen maar helaas kwam de laatste bezoeker, een malloot zonder historisch besef, met zijn auto aan de achterkant naar binnen scheuren en heeft er een puinhoop van gemaakt. De bewuste automobilist kwam door het lage hekje, door zeven meter gras tot stilstand in de achterwand van de MOKwerf. De wand met mooie brievenbus helemaal kapot , de wc totaal aan flarden en dit werd daardoor het startsein van de allang eerder geplande renovatie van de MOKwerf.
De wc is noodgedwongen ondertussen al vernieuwd. Mooie stevige wanden, een nieuw reservoir en closetpot, geen rollen papier meer om de tocht te weren, geen klemmende deur met haakje. Mooi natuurlijk, maar voor mij is de ziel er uit en noem het daarom nu maar netjes toilet.
