In het boek Over tirannie geeft historicus Timothy Snyder 20 lessen die burgers helpen om tegenmacht te vormen in een tijd van sluipende dreigingen.
Niki van Wijk vertaalde deze lessen onlangs naar de praktijk. Haar inzet als activist voor klimaat- en sociale rechtvaardigheid is inspirerend – en confronterend. Want het dwingt ons tot de vraag: wat doe jij met je vrijheid, je invloed, je stem?
De strijd voor een gezonde planeet is onlosmakelijk verbonden met de strijd voor een gezonde samenleving.
Klimaatbeleid is niet alleen een kwestie van techniek en beleid – het is een kwestie van morele keuzes. En gezondheid speelt daarin een centrale rol.
Denk maar eens na: wie bepaalt eigenlijk wat jij normaal vindt? Wie verdient er aan jouw keuzes? Waarom zie je op elke straathoek fastfood, maar moet je zoeken naar een gezonde maaltijd? Waarom is het moeilijker om het goede te doen – en makkelijker om te kiezen voor gemak, goedkoop en ongezond?
Dat zijn geen toevalligheden. Dat is structuur. En precies daar ligt onze kans tot tegenmacht.
Acht manieren waarop jij vandaag al tegenmacht kunt vormen:
- Wees kritisch op reclame en marketing.
Jij hoeft niet klakkeloos te slikken wat commercie je voorschotelt. Stel vragen, kies bewust. - Ondersteun gezonde initiatieven.
Van buurthuizen tot sportclubs – help de plekken overeind houden die gezond gedrag mogelijk maken. - Zoek de waarheid achter je keuzes.
Waarom is gezond vaak duurder? Wie profiteert daarvan? Ondersteun onafhankelijke media die dit uitzoeken. - Laat je stem horen.
Schrijf, spreek, organiseer, sluit je aan. Stilte is medeplichtigheid. - Bouw aan alternatieven.
Doneer, vrijwilligers, steun organisaties die het anders doen. Kleine daden maken groot verschil. - Claim de publieke ruimte terug.
Fastfood bij scholen? Zeg er iets van. Rookzones bij speeltuinen en scholen, buurtcentra ? Kom in actie. - Maak gezondheid zichtbaar.
Zet je in tegen zwerfvuil, roken, vapen. Gezondheid is van ons allemaal. - Wees moedig – al is het klein. Moed is ook gewoon: “nee” zeggen. Of een gezond alternatief op tafel zetten. Of met je kinderen praten over keuzes.
Tegenmacht is ook gezondheid
We kunnen tirannie niet alleen herkennen aan tanks of censuur. Macht manifesteert zich ook in de alledaagse structuren die ons afleiden, verleiden en verdelen. Wie vandaag opkomt voor gezonde voeding, beweging, schone lucht en een eerlijke verdeling van middelen – die is bezig met vrijheid in praktijk te brengen.
We leven in een tijd waarin we niet langer kunnen zeggen: “Dat is de taak van de overheid.” Of: “Daar kan ik toch niks aan doen.” Juist nu moeten we beseffen dat elke keuze politiek is. Ook de keuze wat we eten. Hoe we leven. Hoe we zorgen voor elkaar.
Mijn oproep:
Wees alert. Wees moedig. Kom in actie. Niet morgen, maar vandaag.
Je hoeft geen held te zijn. Zet gewoon één stap. Praat erover, doe mee, zeg nee, begin klein – maar begin.
Want gezondheid is geen luxe. Het is een recht. En een verantwoordelijkheid. Voor jezelf én voor elkaar.
🍀👩🌾🍀
Anny Legebeke
Klimaatburgemeester van Raalte
