Kunst verrijkt onze samenleving. Dat realiseer ik me weer eens goed na mijn bezoek aan de expositie van Nieke. Haar werk verrijkt ook. Met een mooie mix van diepgang en relativering toont ze haar fascinatie voor het menselijk lichaam. De aantasting van het lichaam, de onvolmaaktheid en eindigheid ervan, spelen hierbij een grote rol.
(Tekst loopt door onder afbeelding)
Een ‘sleutelervaring’ op 13 jarige leeftijd heeft haar hier gebracht. Tijdens haar betrokkenheid bij het klassieke muziektheaterstuk ‘Fenicische vrouwen’ begint Nieke het menselijk lichaam te zien als een instrument met onbegrensde mogelijkheden en ontwikkelt ze haar levenslange fascinatie voor ‘het lichaam’ en de beleving ervan. In het theater zag ze bijvoorbeeld een actrice transformeren in een oude, blinde, man. De theatercontext bood de ruimte om dat schitterend mooi te vinden. Inmiddels verheft Nieke dagelijkse dingen die verbonden zijn met ieders lichaam, tot kunst. Ze maakt zichzelf en de ander bewust van ons lichaam.
(Tekst loopt door onder afbeelding)
Volgens Nieke Koek is de kern van leven: kwetsbaarheid, instabiliteit en gevoeligheid maar we leven naar waarden die het tegenovergestelde zijn. Als het lichaam niet volmaakt is wordt dat gezien als zwak of incapabel. Instabiliteit is de grootste waarde van het leven en moet je juist toelaten. De sterfelijkheid van het lichaam is onze enige zekerheid maar we willen verval en dood voorkomen. Is het de angst voor doodgaan, pijn, ongemakken? Nieke wil dat juist omarmen want het geeft ontspanning om niet te streven naar de illusie van het ongeschonden leven. Dit element maakt dat ze zich verbonden voelt met de zorg, de plek waar het vaak draait om het lichaam en het disfunctioneren ervan. Nieke stelt in haar werk vragen over onze gezondheidszorg. Hoe kun je de ongemakkelijkheid van iets niet (goed) kunnen, gewoon laten zijn? Of het leven of het lichaam gewoon laten zien zonder er iets van te vinden. In al zijn veelvormigheid, in het spectrum van het bestaan en in al zijn feitelijkheid zoals in haar werk ‘Patiënt’. Het toont de verstilling van een moment maar ook een alternatieve vorm van revalideren.
Wat mij aan het denken zet is haar kijk op de term patiënt. Nieke: ‘Het Nederlandse woord patiënt stamt af van het Latijnse woord patientia, dat lijden, duiden, volharding of geduld betekent. De term patiënt dreigt echter te verdwijnen uit onze taal; het heeft een andere betekenis gekregen, namelijk die van ‘iemand die hulpbehoeftig is’. En dat terwijl het eigenlijk een heel respectvolle en eervolle titel is: voor iemand die zijn situatie met rust, geduld en wijsheid moet aangaan. Als je te maken hebt met een zorgvraag, moet je volhardend en geduldig zijn. Deze mensen zijn juist zo krachtig en hebben zoveel wijze en nieuwe inzichten. Ze laten dag na dag zien wat het is om geduldig en volhardend te zijn. Ik vind het een veel beter woord, dan spreken over deelnemer of cliënt’.
Nieke: ‘Ik zie mijn werken vaak als vragen, die een antwoord zoeken bij het publiek. En zonder publiek valt het stil’. Dit voorbeeld roept dan bij mij weer een vraag op, hoe kijkt Nieke naar mensen die zijn aangewezen op langdurige zorg? Hoe kunnen zij worden gezien als mens en hun deelnemer-cliënt- maar ook patiëntrol juist ontstijgen? Ik ga er nog een keer over in gesprek met haar.
Nieke vraagt zich af wat er gebeurt als je in de zorg de beleving een grotere rol zou laten spelen. Wat voor effect zou het hebben als je mensen bijvoorbeeld zou kunnen motiveren te herstellen door meer de ruimte te geven aan spel en creativiteit? Ze werkt daarom samen met de zorgpraktijk en samen ontwikkelen ze een nieuwe visie op gezondheidszorg, het lichaam en daarmee het leven. Dit zou niet nieuw moeten zijn, want zorg ís eigenlijk één en al beleving..
Beste lezers, gun jezelf een verrijking en onderga deze expositie in het Zwolse museum de Fundatie. De verbeelding, de verstilling, de confrontatie, het is meer dan de moeite waard.
