Salland deze Week: Inspraak zonder invloed is schijninspraak: Waarom Raalte niet moet doen alsof bewoners echt mogen meepraten over het buitengebied

Raalte presenteert eind van de maand wat de gemeente heeft opgehaald hoe bewoners de toekomst van het buitengebied zien. Ruim vijfhonderd mensen kwamen eerder al naar sessies om daar over te praten. Eind november volgt de terugkoppeling: wat is er opgehaald, wat zijn de trends, wat leeft er onder de mensen? Daarna mag de politiek erover praten.

Maar precies dáár gaat het mis. Want op het moment dat de politiek het weer overneemt, blijft er van de inbreng van de inwoners meestal niet veel meer over dan een excuuszin in een beleidsnota. Het is een recept voor teleurstelling.

Meepraten zonder mandaat

De werkwijze is bekend: inwoners mogen hun zegje doen, ambtenaren maken er een samenvatting van, en vervolgens “neemt de politiek een besluit”. In de praktijk betekent dat dat politieke partijen uit die stapel meningen precies datgene halen wat ze al dachten.
Zo wordt inspraak een legitimatie van bestaande standpunten in plaats van een manier om beleid te verrijken met wart de samenleving er van vindt.

Tijdens de inspraaksessies over de omgevingsvisie gebeurde precies hetzelfde. Iedereen mocht meepraten, maar wat uiteindelijk in de visie terechtkwam, had nauwelijks nog iets te maken met wat veel inwoners hadden ingebracht. De meer groene, progressieve stemmen — die aandacht vroegen voor gezondheid, biodiversiteit en leefbaarheid — verdwenen in de marge.

Gezondheid? Geen prioriteit

In Raalte krijgen boeren nog altijd vrij baan om te spuiten met chemische middelen. Dat terwijl de Omgevingswet juist een prachtige kans was om burger én boer te beschermen tegen ongezonde leefomstandigheden. De gemeente had in haar visie heel goed kunnen vastleggen dat ze om gezondheidsredenen strengere maatregelen nemen ten aanzien van landbouwgif, waar boeren zelf het eerst ziek worden.

Met gezondheid als argument had ook vast gelegd kunnen worden welke bedrijven je wel of niet in je gemeente wil. Raalte doet aan GALA, het Gezond en Actief Leven Akkoord Het is een landelijk akkoord tussen het Rijk, gemeenten, zorgverzekeraars en GGD’en, bedoeld om de gezondheid van Nederlanders te verbeteren en gezondheidsverschillen te verkleinen. Vanuit GALA zou je in de omgevingswet op kunnen nemen dat je de komst van ongezonde bedrijven wil beperken. Denk aan McDonald’s. Het Raalter college lijkt de vreetschuur met open armen binnen te halen. Uiteraard met grotere kansen op obesitas van de samenleving.

Boeren tussen wal en schip

Wie het buitengebied écht kent, weet dat de meeste boeren helemaal niet zitten te wachten op nóg meer schaalvergroting. Veel Sallandse boeren, vaak familiebedrijven,  willen juist kleinschaliger, natuurinclusiever en toekomstgerichter werken. Ze zouden graag ruimte krijgen voor tiny houses op hun erf, of om lege stallen een andere bestemming te geven.

Maar dat mag niet — omdat de regels dat niet toelaten. En wie maakt die regels? Juist: de politiek die zegt dat ze de boeren wil helpen.
De realiteit is dat partijen als CDA, BBB en Lokaal Belang zich laten leiden door de lobby van de grote agro-industrie: LTO, Salland Boert en Eet Bewust, en de Rabobank die al decennialang investeert in de verkeerde landbouw.

De oplossing ligt al op tafel

Wie serieus wil dat burgers meedenken over de toekomst, moet hen ook besluitvormingsmacht geven. Anders is inspraak een toneelstukje.

Dat is precies wat Eva Rovers en David Van Reybrouck betogen in hun visie op burgerberaden. Daarin krijgen deelnemers een mandaat: wat ze gezamenlijk besluiten, wordt daadwerkelijk uitgevoerd. Zo depolitiseer je thema’s en breng je kennis, ervaring en gezond verstand weer terug aan de besluittafel. De samenleving hoeft over vier jaar niet herkozen te worden en laat zich niet leiden door lobbypartijen met eigen belang.

Nou kun je wat vinden van Rovers en Van Reybrouck. Dus laten we er een prominent VVD’er bijhalen. Pieter Winsemius, oud-voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), schreef in 2012 al het rapport Vertrouwen in burgers., over de rol van burgers en inspraak. Dit advies benadrukt dat er een aanzienlijk andere overheidscultuur nodig is om de inspraak van burgers effectiever te maken. Hij noemt de inspraak die Raalte nu nog steeds gebruikt ‘schijn-inspraak’. Ook hij bepleit voor een mandaat vooraf. Als je de burger naar zijn mening vraagt, moet je er niet achteraf nog een politiek plasje over doen. Want dan kun je net zo goed gelijk met dat politieke plasje beginnen.

Vertrouwen is geen foldertekst

De politiek in Raalte zit helemaal niet te springen om inspraak. Zo had BurgerBelangen haar kiezers een referendum beloofd: dat de burger vaker om zijn mening gevraagd zou worden. Die belofte gleed gelijk van tafel toen er vier jaar geleden na de gemeenteraadsverkiezingen een coalitie gevormd werd met CDA en VVD. Dat zegt dat de politiek helemaal niet om de mening van de burger zit te wachten, dat de politiek denkt dat de politiek wel weet wat goed is voor de burger.

Dus, burger van Raalte: als je eind november naar die bijeenkomsten gaat om te zien wat de gemeente “heeft opgehaald”, zul je daar ongetwijfeld je eigen woorden terugzien.
Maar zodra de politiek zich er weer over buigt, verdwijnt dat geluid vaak alsnog uit beeld — tenzij het precies past bij wat de conservatieve meerderheid al vond.

Echte inspraak vraagt om vertrouwen én consequenties.
Dat betekent: als je inwoners vraagt mee te denken, moet je ook bereid zijn hun uitkomst over te nemen. Anders is het schijninspraak — en verandert er niets aan de manier waarop besluiten in Raalte tot stand komen.