“Het lijkt alsof de eiken dit jaar hun overvloed vieren,” fluit Merel terwijl ze over een paar oude eiken in het Rechterense Veld scheert. ‘‘Ik eet ze zelf niet, maar mijn dierenvrienden die ze wel eten, smikkelen hun buikjes rond. Er zijn altijd grote verschillen in hoeveel eten er is in de natuur. Daar hebben wij dieren het mee te doen.’’
Is het je opgevallen? Het tapijt van eikels onder de kruinen: jong en oud, frisgroen, maar ook al bruin en vergaan. De warme lente en zomer hebben de rijping versneld, waardoor de eikels eerder dan verwacht naar beneden tuimelen. Het is alsof de bomen zeggen: “Nu is het moment.” En dat is precies wat een mastjaar is: een jaar waarin eiken uitzonderlijk veel vruchten produceren, meer dan in de jaren daarvoor.
Merel vliegt boven de gemeente Dalfsen van hot naar her op zoek naar biodiverse en duurzame verhalen.
Waarom doen de eiken dat? Omdat het slimme strategieën zijn. Door niet elk jaar veel eikels te produceren, voorkomen de bomen dat dieren – denk aan eekhoorns, wilde zwijnen of muizen – álle zaadvoorraad opeisen. In een mastjaar is de oogst zo ruim dat er meer kans is dat een deel overleeft en ontkiemt. Tussendoor, in jaren met weinig vruchten, hebben de dieren minder om van te leven en is de kans kleiner dat iedere zaadkorrel wordt opgegeten. Zo krijgen jonge eiken een betere kans om uit te groeien.
Het overleven van een eik draait om winnen van de concurrentie – van eikel etende dieren en van andere bomen die strijden om het licht. Daarbij hoort ook dat bomen ultiem sociale wezens zijn, vooral binnen dezelfde soort. Onder de grond lopen netwerken van schimmeldraden — mycelium — die bomen met elkaar verbinden. Via dat netwerk delen ze water, voeding en waarschuwingen voor gevaar. Zo voedt een oude eik een jonge zaailing, en blijft een ogenschijnlijk dode stomp leven dankzij zijn buren. Het bos is geen verzameling bomen, maar een gemeenschap die elkaar draagt.
“Dat had je niet gedacht hè? Het is niet alleen hartstikke leuk om de natuur in te gaan, maar je kunt er ook van alles leren. Jullie zijn van harte welkom!” fluit Merel terwijl ze verder vliegt, de kruinen achterna.
Hoeveel eikels vind je in jouw eigen tuin, straat of het park om de hoek? Of bezoek met dit verhaal in je achterhoofd de komende tijd eens een landgoed in de buurt. Landgoederen hebben een lange relatie met eiken: als statussymbool en als productie voor sterk hout. Bekijk de eikenlanen en parkbossen op Landgoed Den Berg, de eiken langs de lanen die naar het kasteel leiden op Landgoed Rechteren of Landgoed Vilsteren – een klassiek voorbeeld van een Sallands landgoed waar eiken onderdeel zijn van het parkontwerp.
Was getekend, Merel.
