Hoe ga je als journalistiek om met een extreem radicaal sujet, dat ook nog eens in de Tweede Kamer terecht is gekomen? Daar heb je op zijn minst zuivere redenaties voor nodig. En een beroepsgroep met een heel hoge kwaliteitsstandaard. Want journalistiek en democratie gaan hand in hand.
Journalisten en dieren
Het argument dat je mensen niet met dieren mag vergelijken, lijkt me geen goed argument.
‘Er zijn meer ratten met dassen, dan met staarten’, is de titel van een boek dat in 2009 is uitgegeven door Jan Dijkgraaf. Ik kan me niet herinneren dat er enige ophef ontstond. Waaruit ik afleid dat het niet per definitie gek is mensen met dieren te vergelijken. Is er ooit iemand boos geweest over ‘ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is’, ‘krokodillentranen huilen’, ‘slim als een vos zijn’, ‘vals als een kraai zingen’ en ‘een huid als een olifant hebben’?
Ik stond een keer met zes studenten Journalistiek voor de persingang bij Go Ahead Eagles – Ajax. Ze deden de module Sportjournalistiek en slaagden er in binnen te komen terwijl de persvoorlichter nog van alles aan het regelen was voor hun entree. “Dat gaan goeie journalisten worden”, was zijn reactie. Ratten zijn het al.”
Journalisten en het riool
Het argument dat je journalistiek werk niet met het riool mag vergelijken, lijkt me geen goed argument.
Toen er tientallen jaren geleden een camera uitgevonden was die zelfstandig in rioolbuizen op zoek naar lekkages ging en ik daar een verslag over schreef werd dat grappend riooljournalistiek pur sang genoemd.
‘Riooljournalistiek’ is een woord dat niet voor niets bestaat. Ik heb de mijne naar de kringloop gebracht, maar wedden dat dat wel in ‘de Dikke van Dale’ staat?
Journalisten en de verborgen camera
Dat journalisten niet lichtzinnig een verborgen camera mogen gebruiken, lijkt me geen goed argument.
Journalisten mogen van de rechter gerust een verborgen camera gebruiken om misstanden aan te tonen die je anders moeilijk aan het licht krijgt. Dat kunnen ernstige misstanden zijn als een pooier die van meisjes hun paspoort inneemt en ze dan de prostitutie in dwingt. Maar de verborgen camera wordt ook ingezet voor minder. Kassa doet het ook om te kijken hoe verschillende monteurs een expres veroorzaakt defect aan de wasmachine verhelpen of hoe het aantal gereden kilometers van een inruilauto ineens sterkt vermindert.
Journalisten en wie het mogen zijn
Dat een Kamerlid niet voor journalist mag spelen, lijkt me geen goed argument.
Journalistiek is een vrij beroep. Iedereen kan het worden of per direct zeggen dat hij/zij het is. En toch genieten ze een status aparte. Wettelijk kan een journalist bewijslast aanvoeren die door het Openbaar Ministerie niet eens gebruikt mag worden. Die verborgen camera bijvoorbeeld. Het OM moet allerlei procedures doorlopen om die in te zetten, een journalist kan morgen een bedrijf binnenlopen en een gesprekje aangaan met de receptioniste over de bedrijfsvoering en dat als bewijs gebruiken. Er is verschil tussen wettelijk en journalistiek verkregen bewijs terwijl de rechter onder een beroepsgroep valt met strenge regels.
Is het overigens ook niet zo dat het opvallende werk van Pieter Omtzigt geregeld met journalistiek werk vergeleken wordt?
Journalisten en de gekozen woordvoerders
Dat journalisten aan talkshowtafels mogen oordelen over journalistiek, lijkt me niet per definitie verstandig. Al helemaal niet als het spel op de wagen is.
In tijden van corona was het ineens gebruikelijk deskundigen aan tafel te vragen, die ons de corona konden duiden en nu met de Oekraïne krijgen we oorlogsdeskundigen die de kansen van beide partijen duiden. Het is heerlijk onafhankelijk deskundigen aan het woord te horen. Zowel bij corona als bij de Oekraïne verschoof die gewoonte echter al snel. Deskundigen werden geselecteerd op (wat ik het liefst samenvat als) charisma en je zag ook al snel dat er partijdigheid optrad. Hoe fanatiek de media meededen in het door de overheid bevolen preventiebeleid was toen al voor sommigen schrikbarend. Iemand als Maurice de Hond kreeg zo goed als geen podium, maar heeft achteraf wel gelijk op eigenlijk alle punten. De effecten van maatregelen zijn vervolgens niet eens geëvalueerd.
Ten aanzien van de Oekraïne-oorlog is er nauwelijks of geen aandacht voor de relatie tussen het Russische belang een buffer te hebben met andere mogendheden en de reden van onze westerse interventie in de wereld om de baas te willen zijn op strategische plekken.
Onder Balkenende zijn we met leugens Irak binnen gerommeld, een onderzoek daarnaar heeft de sinds kort minister van Staat in een regeerakkoord weten te blokkeren. Wat dankzij de media blijft hangen is dat Irak gevaarlijk is.
Journalisten en de waarheid
Dat journalisten aangepakt mogen worden als ze aan de haal gaan met de waarheid, dat zou eigenlijk wel vaker mogen gebeuren.
Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar het is mij nogal eens overkomen dat journalisten met de waarheid aan de haal gaan als ze over me schijven. Ik heb zelfs van een hoofdredacteur bevestigd gehad dat een lokale journalist mij bewust probeerde onderuit te halen. Die betreffende journalist loopt nog steeds ergens eindredacteur te spelen.
Ik was eens lijsttrekker van een lokaal politiek partijtje en besloot bij een verkiezingsdebat weg te lopen omdat er van de veertig mensen in de zaal twee personen waren die niet al aan een partij verbonden waren. Ik twitterde dat ik daarom de voorkeur gaf thuis een voetbalwedstrijd te gaan kijken. Wat daarvan in het nieuws kwam was niet dat dat debat nergens op sloeg.
Ik was eens door een anonieme trollengroep op internet te grazen genomen die een tweet van mij verknipt en verdraaid had, waarna de regionale journalistiek niet achter die anonieme club aanging, maar alle moeite deed mij in het nauw te drijven, wat tot politiebewaking leidde. RTV Oost loog daarbij dat ik geen commentaar wilde geven terwijl ik gewoon met ze in gesprek was. Voor de rest werd er in dat voorbeeld door de journalistiek niet gelogen, ze gingen alleen wat selectief om met de waarheid.
Mijn katholieke moeder zei dat vroeger zo: “Je mag niet liegen, maar je hoeft ook niet de hele waarheid te vertellen.”
Het is wél een leugen dat in de Dikke van Dale zou staan dat liquideren ‘weggestuurd worden’ kan betekenen. Met die leugen dreef een journalist een radicaal Kamerlid in de hoek. Het filmpje ging viraal. Het Kamerlid stond voor snotaap. Lubach ging zelfs zijn ietwat hoge stem nadoen.
Dat Kamerlid ging daarna zelf ook voor journalist spelen – dat kan, want het is een vrij beroep – en ging in die rol verhaal halen bij de journalist, die “helemaal geen zin” had in draaiende camera’s, zoals in coronatijd ook ingezet was bij kerkgangers in de Biblebelt. De daarna gehanteerde verborgen camera is een methode die de rechter accepteert als je anders het verhaal niet kunt halen.
Journalisten over journalisten
De eerste zichzelf benoemde journalist Herodotus ging naar het slagveld om met eigen ogen te kijken naar de gevechtsvorderingen van het leger van zijn land. Hij geloofde de boodschappers van dat leger niet al te zeer. Want ‘wie is het die mij dit vertelt’, vroeg Herodotus zich af.
In de talkshows verschenen deze week journalisten en hun vertegenwoordigers om hun walging uit te spreken over de werkwijze van het journalist spelende Kamerlid die mij wel aan het befaamde programma ‘Breekijzer’ deed denken. De tafelgasten hadden het over de effecten die dat allemaal wel niet heeft voor de betreffende journalist. Die kunnen inderdaad ernstig zijn. Ik ken mensen genoeg die precies om die reden niet ‘in de krant’ willen, bang voor verdraaiingen van het verhaal door de journalist en de effecten die dat heeft.
In de talkshow praatten de journalisten over dit voorval voor eigen parochie: journalisten die journalisten uitnodigen om over journalistiek te praten. Ze mochten zonder tegengas (ze werden eerder aangemoedigd daartoe) oneigenlijke argumenten op tafel leggen. ‘Met dieren vergelijken is uit den boze, al helemaal met ratten en het riool’, ‘die verborgen camera zet je alleen maar in als het echt niet anders kan’ en dan vergeet je voor het gemak dat er wel een leugen aan de walgelijke video van het Kamerlid dat even journalist was ten grondslag ligt. Wij van WC Eend, wij adviseren WC Eend.
Journalisten en hun beroepsgroep
Journalistiek gaat eerst over feiten, dan over duiden, vervolgens pas over een mening hebben. Het is wel handig die volgorde iedere keer te hanteren. Ik bepleit daarom andermaal dat de journalistiek begint met een beroepsgroep op te richten, een beroepscode te formuleren en van elkaar te eisen dat je je daaraan houdt. Doe je dat niet, dan word je uit de beroepsgroep gezet. Oei, wat zou dat andere journalistiek tot gevolg hebben.
– Dat je er dan eerlijk over bent dat precies zestig jaar geleden Kennedy en de VS de aanstichters waren van de Cubacrisis en niet Chroesjtsjov en de Russen;
– Dat er dan op de voorpagina staat dat de Kamer afgesproken heeft dat koeien hun hoorns en varkens hun krulstaart mogen behouden, maar de minister weigert dat uit te voeren;
– Dat we in de aanvoerdersband-affaire ook cijfers voorbij laten komen dat 90 procent van de Moslims homoseksualiteit prima vindt, de helft van de ouders het echter lastig zou vinden als het
een eigen kind betreft. En dat je zo’n onderzoek ook eens zou doen onder andere lagen van de Nederlandse samenleving.
– Dat we het aantal schapen dat door de wolf gedood wordt, tegenover het aantal schapen zetten dat door boeren gedood wordt.
– Dat we de alarmcamera’s bij 25 freelance-journalisten vergelijken met wie die journalisten dan zijn en wat ze publiceerden en door wie ze bedreigd worden, en dat we ook een vergelijk maken met camera’s bij mensen vanwege hoe ze in het nieuws kwamen door de journalistiek.
Dat zijn willekeurige voorbeelden uit het nieuws van de afgelopen vijf dagen. Ik denk dat ik iedere dag wel een voorbeeld kan selecteren, waarin de journalistiek een niveau aantikt dat een arts, advocaat of verpleegkundige zich niet zou kunnen permitteren. De veiligheid van jouw meterkast en de levensduur van een matras in een hotel zijn aan strengere eisen onderworpen dan onze journalistiek.
Journalisten en hun code
En dat is heel gevaarlijk, omdat journalistiek en democratie hand in hand gaan!
Er is overigens al wel een code, die van Bordeaux, en die zit best aardig in elkaar, maar de code is tandeloos, omdat Journalistiek een vrij beroep is.
De Code van Bordeaux is een internationale standaard van beroepsgedrag door journalisten. Deze tekst is daarover te vinden op de site van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (waar je niet verplicht lid van hoeft te zijn als journalist)
Eerbied voor waarheid en voor het recht van het publiek op waarheid is de eerste plicht van de journalist
Bij het nakomen van deze plicht zal de journalist opkomen voor de volgende twee beginselen: vrijheid in verantwoord bijeenbrengen en publiceren van nieuws, en het recht van faire commentaar en kritiek.
De journalist doet zijn berichtgeving alleen berusten op feiten waarvan hij de bron kent. Hij zal wezenlijke informatie niet achterwege laten en geen documenten vervalsen.
Bij het verkrijgen van nieuws, foto’s en documenten zal hij op faire wijze te werk gaan.
Hij zal bereid zijn elke verstrekte informatie die schadelijk onnauwkeurig blijkt, op royale wijze recht te zetten.
Hij zal het beroepsgeheim in acht nemen ten aanzien van de bron van in vertrouwen verkregen informatie.
De journalist zal zich bewust zijn van het gevaar van door media verspreide discriminatie, en zal al het mogelijk doen om discriminatie te voorkomen, gebaseerd op, o.a., ras, sex, seksuele geaardheid, taal, godsdienst, politieke of andere meningen en nationale of sociale afkomst.
Hij zal als ernstige journalistieke vergrijpen beschouwen: plagiaat, laster, smaad, belediging en ongegronde beschuldigingen; het aanvaarden van steekpenningen, in welke vorm ook, tot het verrichten of het achterwege laten van enige publicatie.
Iedere journalist die deze aanduiding waardig is, beschouwt het als zijn plicht bovenstaande beginselen oprecht in acht te nemen. Met inachtneming van de algemene wetgeving van zijn land zal hij in beroepszaken slechts de rechtspleging van zijn vakgenoten erkennen; hij verwerpt elke tussenkomst van overheidspersonen of anderen.
Om dat laatste, daar gaat het om. Iedere journalist die deze aanduiding waardig is, beschouwt het als zijn plicht bovenstaande beginselen oprecht in acht te nemen. De vrijblijvendheid druipt er vanaf.
Journalisten zijn zelf ook een machtsfactor
Een beroepsgroep die er voor in het leven is geroepen de macht te controleren, moet op zijn minst beginnen zichzelf aan strenge regels te onderwerpen. Want op het moment dat je de macht controleert, ben je zelf een machtsfactor geworden, ben je speler op het terrein van de macht.
Ik heb stellig de indruk dat lang niet alle journalisten daar besef van hebben of zich dat ter harte nemen. Dat hoeft ook niet, want het is een vrij beroep. Maar dat zou wel zo moeten zijn, daarvoor is het vak veel te essentieel.
Bron: GelukCentraal
De Nederlandse journalistiek is riool journalistiek geworden.Wie zich uitspreekt tegen het overheidsbeleid op het gebied van corona, Oekraïne, immigratie of islamisering, krijgt te maken met zware aantijgingen als ‘complotdenkers’, ‘antisemieten’, ‘fascisten’.Journalisten zijn de spreekbuis van het establishment geworden.In plaats van de macht te controleren herhaalt de media alleen nog maar wat die macht zegt.