Ongeveer tien jaar geleden zochten mijn voeten naar een plek om thuis te horen. Ik was verdrietig, somber, vol diepe wonden in mijn ziel — wonden die de oorlog mij ongevraagd had gegeven. Ik droeg mijn herinneringen met me mee, een heel leven dat ik had opgebouwd, al mijn dierbaren, alle beelden, geuren en vertrouwde gezichten, en een tas met een laptop waarin het verhaal lag opgeslagen van een gewone man, zoals jij.
Ik herinner me nog steeds — en zal het mijn hele leven niet vergeten — het eerste moment dat ik Olst vanuit het treinraam zag, toen ik hoorde dat dit dorp mijn toevluchtsoord en woonplaats zou worden. Ik weet nog hoe mijn hart bonsde tussen mijn ribben toen het de huizen van Olst zag, dicht bij elkaar, en de blauwe kleur van de IJssel in april 2015.
Er overviel me toen een gevoel dat leek op een zesde zintuig, voor een man van het Syrische platteland die naar het Nederlandse platteland kwam. Dat gevoel schilderde toekomstbeelden voor mijn ogen — dat ik en dit dorp verliefd op elkaar zouden worden.
Dat is precies wat er gebeurde, heel eenvoudig en zonder veel uitleg die soms het genot van gevoelens in de details laat verdwijnen.
Nu kijk ik naar mijn koffers in mijn kamer, koffers gevuld met cadeaus, kleren en speelgoed, en ik voel het reiskriebeltje mijn hart vullen. Maar deze keer wordt het een heel bijzondere reis, naar een heel bijzondere plek.
Naar Syrië
Deze keer is de reis in omgekeerde richting, al is het maar voor een bezoek. Eindelijk, na elf jaar waarin ik mijn moeder, zussen, neefjes, nichtjes, familieleden en de overgebleven vrienden daar niet heb gezien, zal ik hen kunnen zien.
Ik heb besloten om Syrië deze maand kort te bezoeken, ongeveer tien dagen. Ik weet niet of dat genoeg is om mijn honger naar heimwee en verlangen te stillen (en het heerlijke eten van mijn moeder).
Het idee om Syrië te bezoeken was in de afgelopen jaren langzaam uit mijn hoofd verdwenen, vooral de afgelopen twee jaar. De meesten van ons Syriërs bereikten een staat van wanhoop — dat dit nazistische dictatoriale regime nooit zou verdwijnen, en dat we Syrië nooit meer zouden zien. Zoals vele, vele van onze geliefde vrienden die in ballingschap in verre landen zijn gestorven. Het enige wat ons nog verbond, waren sociale media — om samen te praten, te huilen, en uiteindelijk elkaar te herdenken.
Ik zal december 2023 nooit vergeten, toen mijn dierbare vader overleed. Hij leerde me alles in het leven, en ik heb al zijn bewegingen in mijn genen overgenomen — zijn manier van lopen, zijn lach, zijn stem, de trekken van zijn gezicht.
Niemand, geen pen of papier, kan uitleggen wat het voor mij betekent om het graf van mijn vader te bezoeken. Sinds zijn dood voel ik voortdurend schuld — hoewel ik geen zonde heb begaan, ik was net zo gedwongen als hij.
Sindsdien slaap ik ’s nachts niet zoals vroeger, ik word wakker, of ik kan helemaal niet slapen. Ik denk aan hem, zelfs als ik niet denk. Ik heb minstens een uur nodig om alleen naast zijn graf te zitten, hem alles te vertellen wat er in deze tien jaar is gebeurd — mijn zorgen, mijn verdriet, mijn vreugde en mijn overwinningen waarvan ik weet hoe trots hij erop zou zijn. Zijn woorden klinken nog steeds in mijn oren: “Niemand wenst dat iemand beter is dan hijzelf, behalve een vader. Alleen een vader wenst dat zijn zoon beter is, succesvoller, en zijn pad voortzet en bereikt wat hij niet kon.”
Ik zal terugkomen om je te vertellen, papa, dat ik die woorden niet vergeten ben en nooit zal vergeten — en ik zal ze aan mijn kinderen leren.
(Aan allen die buiten Syrië zijn gestorven, verteerd door het verlangen naar hun dierbaren, hun land en herinneringen — moge hun zielen rusten in vrede. Hun herinnering dragen we in ons hart, samen met hun brieven en hun laatste wensen.)
Een vriend vroeg me een boom te planten in zijn dorp als ik ooit terug zou keren. Hij woonde in Duitsland en stierf aan kanker die zijn leven drie jaar geleden beëindigde. Hij vertrouwde me deze wens toe. Ik dacht dat ik die wens ook niet kon vervullen, maar zie — de wereld keerde om in een paar dagen, en het wonder gebeurde.
Deze keer neem ik Nederland in mijn hart mee naar Syrië, zoals ik Syrië in mijn hart droeg toen ik naar Nederland kwam. Ik neem Olst en zijn rivier in mijn ribbenkast mee, de geur van tulpen en de groene velden van Salland.
Ik neem de mooie gezichten mee die deel zijn geworden van mijn herinneringen, bloemen uit de lente van Olst die rond de huizen zijn geplant, en gele narcissen.
De veilige kinderlachjes die mijn hart verblijden in Olst, de zachte wind die me tegemoet komt, doordrenkt met de vochtige frisheid van de IJssel.
In dit dorp werd ik opnieuw gevormd, en daar vond mijn eerste vorming plaats.
Het leven is karig, zoals ze zeggen — het gunt je niet het gevoel dat je meer dan één moeder hebt. Maar hier ben ik met drie: de moeder die mij baarde en wiens hand ik verlang te kussen, de moeder waar ik geboren ben en wiens rode aarde ik met mijn gezicht wil aanraken om zijn deeltjes in te ademen, en de moeder die mij redde van verdrinking, mij op haar handpalmen droeg om me door het moeras van de dood te leiden — vol tederheid.
**
En omdat deze reis naar Syrië meer lijkt op een wandeling door het geheugen dan een geografische reis, bereid ik me erop voor zoals een geliefde zich voorbereidt op het ontmoeten van zijn geliefde na een lange scheiding.
Ik zal wandelen in straten waarvan ik de namen vergeten ben, maar waarvan ik de schaduwen herinner. Ik zal langs de deur van ons oude huis lopen, en lang in gezichten staren — hopend mijn eigen gezicht terug te vinden dat ik verloor bij mijn vlucht.
Ik draag een diepe dankbaarheid in mij — voor Nederland, dat me genas zonder te vragen uit welke loopgraven ik kwam, en voor deze mensen die van mij hielden als mens, niet als politiek symbool of als vluchteling.
En ik keer terug naar Syrië, niet als een gebroken terugkeerder, maar als iemand die tegen haar zegt:
“Ik ben gekomen, zoals ik je beloofde — met alles wat ik kon aan leven, liefde en eerlijkheid.”
Ik zal staan onder de abrikozenboom die zonder mij is gegroeid.
Ik zal de muur aanraken van het huis dat zijn scheuren heeft behouden als getuige.
En ik zal mijn moeder vertellen dat de kus die ik op haar handpalm verborg nog steeds warm is.
En ik zal de boom planten voor mijn vriend, en hem zeggen:
“Ik ben je niet vergeten. Deze boom zal voor jou groeien, en zal bloeien in de eerste lente waarin we samen afwezig zijn van de ballingschap.”
Tien dagen misschien — om mijn wonden te wassen, en dan keer ik terug naar mijn dorp Olst, naar mijn kleine gezin in mijn huis, en mijn grote familie in mijn dorp Olst. Ik draag uit Syrië alle liefde in mijn hart mee, en alle zwarte, verliefde ogen — om ze te strooien bovenop de rode bloemen van de anemoon. Deze twee dorpen — Olst en Saraqib — zullen mijn voortdurende reis blijven, zoals mijn boek: van Saraqib naar Olst, en van Olst naar Saraqib.
In het huis van mijn grootmoeder
In het huis van mijn grootmoeder is er een geur
Die niets anders lijkt te zijn…
Behalve de geur van het huis van mijn grootmoeder…!
En voor de drempel van het huis van mijn grootmoeder, mijn groeten!
Voor de eerste stappen die ik zette,
Voor alle omhelzingen die mij omarmden,
Voor de appelboom in het midden van de tuin,
De granaatappelboom,
Voor de bloemen van de jasmijn,
In het huis van mijn grootmoeder is er brood en olie,
Een haardvuur en bogen,
Jasmijn die zich vastklampt aan de verhalen,
Een houten deur die met spijkers is bevestigd,
De stemmen van allen die zijn vertrokken,
En die nog steeds in de lucht hangen.
In het huis van mijn grootmoeder is er een geur
Die niets anders lijkt te zijn…
Behalve de geur van het huis van mijn grootmoeder.
Beste Hasan
Wederom een verhaal wat het hart raakt.
Ik wens je een veilig en liefdevol terugzien met je moeder, familie en alle andere dierbaren. Maak mooie herinneringen en verhalen die helend werken .
Een goede reis ! En natuurlijk weer veilig terug in jouw Olst