Hasan Kaddour: De bijl is gevallen

In het Arabisch zeggen we: “De bijl is gevallen,” wat betekent dat de situatie een punt van onomkeerbaarheid heeft bereikt en dat waar we bang voor waren, nu is gebeurd. In Nederland zeggen jullie: “Als het kalf verdronken is, dempt men de put.” Nederland is – voor zover ik dat kan overzien – het Europese land waar vluchtelingen het liefst naar toe gaan.

De regels waren hier het minst streng. Nu Ter Apel overvol is (nu het kalf verdronken is) moet er een noodwet komen (dempt men de put). Maar op wiens hoofd is de bijl uiteindelijk gevallen? Zoals vaak in pijnlijke situaties, valt de bijl meestal op de zwakste partij: Op het hoofd van asielzoekers, vluchtelingen en de lokale bevolking.

Hasan Kaddour wordt voor zijn verhalen geregeld gevoed aan ‘De Reistafel’, een rondreizende tafel in Olst-Wijhe, waar de gastvrouw/heer mensen uitnodigt buiten haar/zijn bubbel.

Vluchtelingen baseren hun landkeus op drie factoren: de snelheid van het verkrijgen van verblijfsvergunning en burgerschap, snelle gezinshereniging, en de zekerheid van werk en sociale voorzieningen, wat iets nieuws was voor mensen uit landen waar de overheid hen totaal niet ondersteunt.

Aanvankelijk was Zweden de eerste Europese bestemming voor veel vluchtelingen, vooral Syriërs. Via sociale media, nieuwsmedia en verhalen van reeds aangekomen mensen verspreidde zich het beeld dat Zweden het beloofde asielparadijs was dat aan alle drie de voorwaarden voldeed. Zo begonnen de eerste groepen hun reis naar Zweden.

Later verscheen Duitsland op de kaart, onder leiding van bondskanselier Merkel die haar open-deur-beleid aankondigde en vele versoepelingen bood. Nog voordat Duitsland klaar was met deze versoepelingen, kwam Nederland met premier Rutte en presenteerde een nog aantrekkelijker pakket: snelle verblijfsvergunningen, een razendsnelle gezinshereniging die soms niet langer dan drie maanden duurde, en eenvoudige toegang tot het staatsburgerschap.

Al snel overtroffen de Nederlandse voordelen die van andere landen, vooral de snelle gezinshereniging, wat Nederland zeer aantrekkelijk maakte voor asielzoekers. Daarna kwamen enkele tijdelijke versoepelingen van landen als Noorwegen, België en Luxemburg, maar deze waren van korte duur.

Het Europese antwoord

Na bijna vijf jaar begonnen de Europese landen te voelen dat ze het maximum hadden bereikt of zelfs te veel hadden opgenomen. Zo begon een nieuwe, tegenovergestelde Europese trend. Zweden begon bijvoorbeeld slim te spelen met het idee dat de sociale diensten kinderen van hun ouders zouden afnemen bij het minste vermoeden van mishandeling. Dit leidde tot veel verhalen en video’s op sociale media van ouders die in tranen waren, wat grote angst zaaide onder vluchtelingen.

Het effect van deze beelden was enorm, vooral onder mensen in de landen van herkomst die alles nauwlettend volgden. Velen besloten weg te vluchten uit Zweden. Sommigen zeiden zelfs dat het voor hen beter was om onder de bommen te leven dan hun kinderen te verliezen in Zweden. Zweden speelde slim in op deze culturele gevoeligheid, en het werkte.

Zodanig dat sommigen, zelfs nadat ze hun koffers richting Zweden hadden gepakt, besloten het af te zeggen. De ophef over de kwestie verspreidde zich naar de herkomstlanden van vluchtelingen, zoals Syrië, Irak en Libanon, en zelfs tot in Turkije. Nauwelijks hadden asielzoekers de gebeurtenissen in Zweden achter zich gelaten of de spanningen in Duitsland begonnen al op te lopen.

Duitsland vond zichzelf daarna als het land dat de meeste vluchtelingen ontving, met bijna een miljoen Syriërs. Maar naarmate de druk toenam, begon Duitsland haar grenzen zelfs voor Europese partners te sluiten, met als gevolg een explosieve situatie.

Uiteindelijk begonnen mensen, vooral via sociale media, de negatieve aspecten die dagelijks toenamen, te delen. De opkomst van rechtse partijen en de dagelijkse beelden op sociale media over raciale en sociale problemen werden steeds gebruikelijker.

Nederland: stilstaan in de tijd

Zoals gebruikelijk keek Nederland naar Duitsland en probeerde het beleid op een vergelijkbare manier aan te passen aan de Nederlandse situatie. Dit artikel lijkt misschien kritisch ten opzichte van het Nederlandse beleid, maar het reflecteert ook de frustratie over een beleid dat moeilijk te begrijpen was. Problemen zoals de overvolle straten in Ter Apel, het verzet van gemeenten tegen de opvang van asielzoekers, en de spanningen tussen lokale bewoners en nieuwkomers bleven zich opstapelen.

Toch bleef Nederland asielzoekers aantrekken, vooral vanwege de snelle gezinshereniging en verblijfsprocedures. Sociale media speelden hierin een belangrijke rol, waardoor Nederland werd gepresenteerd als de ideale bestemming voor vluchtelingen. Dit leidde tot een massale toestroom, totdat Nederland in de laatste minuut van het “spel” een bom liet vallen: een nieuwe, rechtse regering en een reeks nieuwe wetten, zoals velen al hadden verwacht.

(lees verder onder afbeelding)

Maar we moeten ook zeggen dat deze bom en de overige maatregelen pas kwamen na meer dan tien jaar waarin geen enkel besluit over het onderwerp succesvol was geweest. Het beeld van Nederland veranderde razendsnel onder asielzoekers en het algemene publiek in de herkomstlanden, die inmiddels nauwlettend de binnenlandse en buitenlandse politiek van Nederland volgden.

Veel van hen, door groepen op Facebook en door persoonlijk contact met familieleden in Nederland, kregen meer informatie over de Nederlandse realiteit dan sommige mensen die daadwerkelijk in Nederland wonen. De verandering van de “asieltriade” had een slechte uitwerking op de asielzoekers die naar Nederland wilden komen en die verspreid zaten in Irak, Syrië en Griekenland. De nieuwe besluiten hadden grote impact.

Een van de asielzoekers vertelde aan Hier in Salland: “Ik zat vier jaar in Turkije, gescheiden van mijn kinderen, en toen de situatie daar hopeloos werd, besloot ik naar Nederland te vluchten. Maar toen ik eenmaal aankwam, werden de nieuwe wetten op mij losgelaten en was het onmogelijk om nog eens vier jaar te wachten om mijn kinderen weer te zien.” Hij voegde eraan toe: “Mijn oudste zoon zal dan afgestudeerd zijn van de universiteit, en ik zal hem niet eens gezien hebben. Dit kan ik niet aan.

Daarom verkies ik om naar elke plek ter wereld te vluchten, zolang ik maar bij mijn kinderen en vrouw kan zijn.”

Deze persoon nam de beslissing vanuit Eindhoven, waar we hem ontmoetten, om naar België te vertrekken. Hij geloofde dat zijn kansen om zijn doelen te bereiken en zijn kinderen een toekomst te geven, daar groter waren.

Verhoogde taalvereisten

Ook het verhoogde taalniveau dat nodig is voor integratie was een stevige muur, vooral voor oudere nieuwkomers. En de droom van het verkrijgen van de nationaliteit werd vanzelfsprekend een verre droom. Voor een asielzoeker uit een mislukt land als Syrië is de nationaliteit niet slechts een romantische droom, maar een kwestie van leven.

Conclusie

Het blijft onduidelijk wat de impact van deze besluiten zal zijn op de vluchtelingen die afkomstig zijn uit conflictgebieden zoals Syrië, waar de meeste gebieden nog steeds te maken hebben met oorlog, al is het soms een oorlog onder de oppervlakte. Velen vragen zich af hoe de situatie voor deze vluchtelingen, vooral voor degenen die uit andere oorlogstochten landen komen zoals Afghanistan, Irak en Jemen, geregeld zal worden. Ook is er bezorgdheid over de gevolgen voor de lokale bevolking in Nederland.

Met de toenemende spanningen in de regio, met name met de opkomst van een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten, waaronder Gaza en Libanon, lijkt de wereld zich voor te bereiden op een nieuwe golf van vluchtelingen. De kans dat het conflict zich naar andere landen in de regio uitbreidt is reëel, wat vragen oproept over de impact daarvan op de sociale en economische stabiliteit in Nederland.

Zullen we verbeteringen zien op het gebied van huisvesting en andere kwesties die verband houden met vluchtelingen? Deze vragen blijven onbeantwoord en vereisen serieus nadenken en internationale samenwerking om de komende uitdagingen het hoofd te bieden.