Gosse Jongstra: Getuigen

Wat heeft dat nou voor zin? Zoiets kun je denken als je van een afstandje kijkt. Het beeld: een winderig en verlaten plein naast de Lebuinuskerk in Deventer. We staan er met z’n vijven. Het is ergens tussen 2 en 5 uur in de nacht. Het weer is guur. Om de beurt lezen we vijftig namen voor. Het zijn de namen van meer dan zestigduizend omgekomen Gazaanse en Israëlische burgers sinds 7 oktober 2023.

Veel namen beslaan bijna een hele regel. Ik struikel over de uitspraak. Elk slachtoffer wordt genoemd. Vanuit respect. Mijn voorlezen gaat bijna emotieloos. Ik concentreer me op de namen.  Als iemand het overneemt, ga ik wat lopen. Dan dringt boosheid mijn hoofd binnen, maar huilt mijn hart. Zojuist heb ik pagina’s lang niet alleen namen gelezen, ook de leeftijden. 0 jaar, 1 jaar, 2 jaar, 3 jaar, 4 jaar, 5 jaar..……. Elke naam was een heel jong leven. Weggerukt. Met welk doel? Met welk resultaat?

Het plein is leeg. Er zijn geen toeschouwers. Dus ook niemand die van een afstand zich afvraagt wat wij daar staan te doen. Soms vraag ik het mezelf af. Waarom kom ik m’n warme bed uit? Ik loop zo nu en dan een rondje om de kerk om warm te blijven. Ik heb keelpijn. Heeft dit enig nut?

En toch. Dagelijks ben ik getuige van dit dodelijk geweld. Soms kan ik het live zien. Wat kan ik doen? Kan ik het stoppen? Nee. Maar het moet wel stoppen. Met het noemen van de namen, luid en duidelijk, laten we horen dat we getuige zijn. Laten we horen dat iedereen getuige is. Het is gedenken, een ritueel of gebed. Geen herdenking of verwerking, want het is helaas nog niet voorbij. Het voorlezen gebeurt niet alleen in Deventer, ook in vele andere dorpen en steden. Brengt het iets teweeg?

Eerder haalde ik al eens een gedicht aan van Vaclav Havel, Tsjechisch dissident en later president. Nu doe ik dat weer. Omdat het ’t kleine zo groot maakt.

Hoop

is ergens voor werken

omdat het goed is,

niet omdat het kans van slagen heeft.

Hoop is niet hetzelfde als optimisme;

evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen.

Het is de zekerheid dat iets zinvol is,

onafhankelijk van de afloop,

onafhankelijk van het resultaat.

Duizenden mensen blijven voorlezen. Omdat ze het zelf zinvol vinden. Omdat ze ervan overtuigd zijn dat het nodig is. Omdat de slachtoffers zelf niets meer kunnen zeggen. Ook omdat het resultaat heeft? Laat ik voor mezelf spreken. Ik hoop dat het noemen van alle namen en de leeftijden iets teweegbrengt. Beseffen dat gaat om echte mensen, slachtoffers van zinloos oorlogsgeweld. Ik hoop dat op alle niveaus er iets gaat bewegen. Van voorbijgangers tot politici die – eindelijk – hun invloed aanwenden.

Het plein is leeg. Wel hoor ik soms groepjes mensen uit een zijstraat komen. Luid kletsend met elkaar over de leuke avond die ze samen hadden. Of misschien hopen te krijgen. Als ze ons naderen, worden ze stil. Blijven soms even staan. Toch een resultaat.