Zeg Geert, hoe kwam de MOK-werf eigenlijk in Raalte terecht?

Interessant? Deel het artikel

kanaal boot
'@Geert Hannink

Nou dat zit zo, er zou eerst een spoorlijn komen, maar dat plan kwam niet van de grond. Uiteindelijk is het een kanaal geworden. Daarvoor de Maatschappij Overijsselsche Kanalen (MOK) opgericht. En die hadden een werf nodig om materiaal op te slaan. De MOK- werf.

Door Geert Hannink

Ontstaan

Het Overijssels Kanaal dat van Dalmsholte, het huidige Lemelerveld, door Raalte naar Deventer loopt is in de plaats gekomen van een spoorweg waarvoor al eerder plannen bestonden. Op 2 april 1845 krijgt de burgemeester van Raalte hoog bezoek: de Staatsraad- Gouverneur heeft zijn komst aangekondigd, samen met enkele ingenieurs van de Spoorwegen. De burgemeester wordt verzocht de veldwachter het gezelschap te laten begeleiden naar het gemeentehuis. Daar vertellen de hoge heren over de plannen die er zijn om in Overijssel een spoorweg aan te leggen waarvan het tracé zal lopen vanaf Kampen naar Zwolle en vandaar langs Raalte naar Deventer en de Duitse grens. In de correspondentie die daarop volgt wordt de burgemeester verzocht alle mogelijke medewerking te verlenen om te voorkomen dat het ambitieuze plan vertraging oploopt.

Al spoedig verschijnt er in de Staatscourant een overzicht van percelen grond die moeten worden gekocht of onteigend om de aanleg van de spoorlijn mogelijk te maken. Landmeters en ingenieurs strijken ook in Raalte neer om de werkzaamheden voor te bereiden. Er komt geld beschikbaar en alles lijkt op rolletjes te lopen. Doch al spoedig slaat de twijfel over de haalbaarheid van het project toe en wordt besloten af te zien van de plannen.

Geen spoor maar een kanaal

Er komt echter een nieuw plan: de aanleg van goede verbindingen over water. Dat voorziet in de aanleg van een kanaal van Zwolle naar Almelo en een zijtak van dat kanaal van Dalmsholte langs Raalte naar de IJssel bij Deventer. Er wordt een onderneming opgericht, de Maatschappij Overijsselsche Kanalen (MOK) en op 13 oktober 1850 verleent Koning Willem III concessie voor de exploitatie van de aan te leggen kanalen. De eerste opgave, nadat het tracé is vastgesteld, is het verwerven van de gronden die door het kanaal doorsneden zullen worden. Evenals bij de spoorwegplannen worden lijsten opgesteld van de te verwerven percelen of gedeelten daarvan en kan het onderhandelen met de eigenaren beginnen. Een proces dat soms nogal wat voeten in de aarde heeft. Sommige grondeigenaren, voor een groot deel boeren, accepteren vlot de geboden prijs. Bij anderen ligt dat anders: zij vragen een hogere prijs of weigeren te verkopen. Uiteindelijk komt het in een behoorlijk aantal gevallen tot onteigening waarbij meestal minder geld op tafel komt dan bij een vrijwillige overdracht. In de prijs die de Kanaalmaatschappij betaalt zit vaak ook een vergoeding voor het feit dat (ver) omgereden moet worden om naar het land aan de andere kant van het kanaal te rijden, soms wordt het met een extra brug opgelost.

Waarom niet door Raalte

In het dorp Raalte is het nieuws over het aan te leggen kanaal ook doorgedrongen en wordt de vraag gesteld waarom de nieuwe waterweg ongeveer een kilometer verwijderd van het dorp zal worden gegraven. De middenstand van Raalte ziet een kanaal als een prima mogelijkheid voor economische groei. Samen met het gemeentebestuur wordt er gelobbyd om het tracé zodanig te verleggen dat Raalte er profijt van zal hebben. Bij de Kanaalmaatschappij vinden ze een gewillig oor maar dan moeten de extra kosten wel worden opgebracht door Raalte. Er vindt een “fundraising” plaats en de vereiste tienduizend gulden komt bij elkaar en de ingenieurs kunnen het tracé aanpassen en kunnen de graafwerkzaamheden beginnen. Uit de correspondentie is op te maken dat ook de bekende ingenieur Stieltjes bij de aanleg ervan is betrokken.

De voordelen van het kanaal

Als voor de laatste keer het hooi vanaf de kanaalbodem is binnengehaald wordt op de morgen van 16 augustus 1858 begonnen het kanaal met water te vullen waarna schepen kunnen gaan varen. In de periode die volgt wordt er over het kanaal veel getransporteerd, veelal bulkgoederen zoals veevoer, bouwmaterialen (zand en grint), staal en kunstmest. In Raalte verschijnen in de loop der tijd verschillende losplaatsen zoals bij de coöperaties ABTB en CLV maar ook voor Booijink, Van der Meijden Beton Industrie en Van den Berg Beton. Wat verderop richting Heeten leggen de boten aan om staal bij Merksteijn te lossen.

De Kanaalmaatschappij had een behoorlijk personeelsbestand om de onderneming draaiende te houden en ook om onderhoud te plegen aan bruggen, sluizen en taluds maar ook brug- en sluiswachters waren onontbeerlijk. Smid Jop in Raalte wordt ook veelvuldig ingeschakeld voor reparaties aan ijzerwerk. Daarnaast is er een kantoor waar mensen hun werk doen. In 1956 is er een vacature voor “een mannelijke of vrouwelijke administratieve kracht in de rang van schrijver”, een baan die wordt aangeboden aan de Nederlandse Federatie voor Vluchtelingenhulp ten behoeve van een uit Hongarije afkomstige vluchteling. Voor deze functie bedraagt het beginsalaris 210 guldens per maand.

Langzaam verval

Na een lange tijd van bloei begint in de zestiger jaren zich een langzaam verval in te zetten. Het kanaal is niet geschikt voor de steeds groter wordende binnenschepen en verbreding en verdieping is dan ook noodzakelijk om te voorkomen dat in Deventer de vracht moet worden overgeladen in kleinere schepen. In Den Haag, waar inmiddels de zeggenschap ligt, is men van die noodzaak nog niet zo overtuigd (kennen we dat ook niet rond de N-35?) en er moet dan ook een “Vikingen”-actie aan te pas komen om te pogen de Minister op andere gedachten te brengen. De actie, ondersteund door brieven die door Raalter bedrijven naar het ministerie worden gezonden, leidt echter niet tot resultaat en na nog een aantal jaren aanmodderen volgt in het voorjaar van 1990 het Koninklijk Besluit dat een einde maakt aan de scheepvaart op het Overijssels Kanaal.

Geert Hannink is voorzitter van de Historische Vereniging Raalte & Omstreken.

Word supporter van HierinSalland

HierinSalland is voor, maar ook van Salland. Word supporters en ondersteun ons. Door mee te doen of met een kleine bijdrage.

Interessant? Deel het artikel

Meer over

Blijf op de hoogte

Abonneer je op een of meerdere van onze nieuwsbrieven en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Om de twee weken verloten we onder de abonnees om en om een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch en de biologische Supermarkt in het Bos van Kleinlangevelsloo, beiden in Raalte. Bekijk de spelregels.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte

Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Iedere maand verloten we onder de abonnees een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch in Raalte. Bekijk de spelregels.

Ook interessant

Sorry, geen nieuws gevonden