De IJssel heeft zijn hoogste punt bereikt. De aanvoer van water neemt af dus wast het water niet meer. Het is allemaal weer goed gekomen, geen overstromingen. De uiterwaarden vervullen de natuurlijke functie waarvoor ze zijn bedoeld! De dieren zijn vertrokken naar veilige droge delen achter de dijk!
In de appgroep van Salland Zoemt met allemaal natuurkenners daarin, kwam de vraag op, hoe natuurlijk de uiterwaarden eigenlijk zijn. Interessante gedachte, want daarin zit ook de vraag verborgen hoe ver je terug wil gaan voor het woordje ‘natuur’, maar ook wanneer natuur verandert in ‘niet meer natuur’. Zit er verschil in als een bever bomen knaagt en daardoor de loop van een rivier verandert ten opzichte wanneer de mens die loop aanpast?
(tekst gaat verder na de foto)
De Nederlandse rivierdelta’s liggen al eeuwen tussen dijklichamen. Door grondhonger en kanalisatie zijn deze steeds smaller geworden.
Die grondhonger heeft te maken met meer mensen, en dus meer honger naar grond om te wonen en te werken, om voedsel te verbouwen ook.
De kanalisatie heeft te maken met sneller van het water af willen in de winter, maar in de zomer ook nog wel wat overhouden tegen droogte en voor scheepvaart. Dus kwamen er kanalen en weteringen bij, maar ook sluizen.
Wij legden het water onze wil op. Maar daar zijn we in door geschoten. We waren er technisch gezien te goed in. Het waterschap koos partij voor de boeren en niet voor de natuur. De boer wilde immers in het vroege voorjaar en het late najaar ook nog op het land aan het werk. Maar nu hebben ze in de zomer een droogteprobleem.
Omwille van de natuur én om die droogte tegen te gaan, hebben rivieren en weteringen weer ruimte gekregen: aan de randen buiten de oevers zijn flinke delen afgegraven waar nog wel geboerd kan worden als het water dat toestaat, maar waar je maken moet dat je wegkomt als het water wast: retentiegebieden.
Als we het ontstaan van ons waterstelsel terugkijken, dan moet je je voorstellen dat de Vecht ooit een rivier was die in de zomer zo droog stond dat je er niet met een boot over kon varen. Turf werd vervoerd op een platboot om het vaarseizoen zo lang mogelijk te maken. In de winter stond het land rondom helemaal blank. In de zomer kon je er niet varen.
Aan de randen van de IJssel kun je aan sommige boerderijen ook zien dat de rivier vaak buiten zijn oevers trad. Het water nam dan leem en klei mee. Daar bedrijf je andere landbouw op. Aan de Sallandse zandgrondkant van de IJssel zie je daarom kort aan de rivier soms heel andere boerderij-types. Die werden niet gebouwd om koeien te houden, maar om aardappels op te slaan.
Dat was ver voordat bijvoorbeeld het Overijssels Kanaal meedeed aan de afvoer van water. Dat Overijssels Kanaal en de Soestwetering lopen in de dezelfde lijn als de IJssel én als de Sallandse Heuvelrug. Van Heuvelrug naar IJssel kwam het water wel weg. Maar om het water wat langer vast te houden zijn er diagonaal waterwegen tussen gelegd. Het wandelpad De Sallandse Zandloper volgt de natuurlijke weg van het water: van heuvelrug naar IJssel.
En waarom staan de sloten vol en sommige weilanden half onder?
Enerzijds omdat het waterschap een andere visie aan het krijgen is en het water langer vasthoudt in het gebied, met als gevolg dat de boer in de aanloop naar de lente en in de uitlopers van de herfst wat minder goed op zijn land kan, maar dat zijn producten in de zomer niet uitdrogen.
Anderzijds vanwege de effecten van klimaatverandering. De aanvoer van rivieren verandert door andere neerslag in de bergen. Sneeuw bleef liggen, regenwater komt sneller. En door hogere temperaturen kan de lucht meer water bevatten. Wat minder vaak regen inhoudt, maar als het regent komt het veel heftiger uit de lucht. Eén graad temperatuurverhoging (wat op een gemiddelde van 17 graden heel veel is) leidt tot dertig procent meer absorptievermogen van water in de lucht.
Maar waar we mee begonnen: het hoogste punt in de rivieren is bereikt.
