Zwevers hebben de macht in Nederland. Dat blijkt uit de verkiezingen. Ik heb geen zin u te vermoeien met mijn meninkje over de verkiezingsuitslag. Daarover heeft u vast al genoeg geleuter gehoord. Toch wil ik het over die verkiezingen hebben. Want er is wel iets verontrustends aan de hand.
Een sterk groeiend aantal mensen twijfelt. Zelfs tot in het stemhokje. Waardoor laten zij hun stem bepalen? Ik vrees niet door de inhoud van verkiezingsprogramma. Maar door hypes, een leuke kop, de manier van presenteren, door media die in elk interview hameren op “U stijgt in de peilingen” of “U daalt.” Nauwelijks inhoudelijke debatten. Ja, soms op de aloude radio. Het grote aantal zwevende kiezers bepaalt denk ik ook, dat de uitslagen alle kanten uitschieten. Is het partijprogramma van NSC nu zo anders dan in 2023? Dat van D66 zo gewijzigd in twee jaar? Nee. Daar ligt de enorme daling respectievelijk stijging dus niet aan. Het zijn andere factoren die de keuze via het rode potlood bepalen.
Als deze trend doorzet, worden verkiezingen een schoonheidsverkiezing. Met een vlotte babbel, een glimlach en een ingestudeerde grap.
Publicatie van peilingen verbieden tot vier weken voor de verkiezingen. Zou dat helpen om meer met inhoud bezig te zijn? Het proberen waard. Genoeg andere landen doen het. Bijvoorbeeld Frankrijk, Italië, Polen, Griekenland, Luxemburg. Nu worden de peilingen door de media al verslagen als een wedstrijd. Wie ligt op kop? Wie stijgt snel? Wie zakt weg? Op basis daarvan gebeurt veel.
Uitnodigingen voor debatten en talkshows zijn gebaseerd op de peilingen. Twijfelaars laten zich gemakkelijker verleiden om op een winnaar te stemmen. Daar hoor je liever bij dan bij een verliezer. Zo verandert het ‘Feest van de democratie’ in een circus. De zwevende kiezers, de twijfelaars, bepalen steeds meer de koers die Nederland moet varen. Wie zweeft, waait met de heersende windrichting mee. De ene keer gaat de steven naar rechts (goede campagne), dan beetje naar links (goede campagne). Volgende keer door het midden (goede campagne). En ‘goede campagne’ staat niet voor een inhoudelijk verhaal, maar voor buitenkant. Niet voor een inspirerende blik op hoe Nederland er over tien of twintig jaar moet uitzien. Nee, het gaat over een verspreking; over de ‘mazzel’ om ineens aan een debat te mogen meedoen; een laag waarderingscijfer zelf moeten verklaren; over – inderdaad – de laatste peiling. Allemaal gebakken lucht.
Maar of je nu bakboord, stuurboord of rechtdoor vaart, verandert er iets?
Uit de uitslag blijkt dat zowel ter linker- als ter rechterzijde onderling wat zetels zijn uitgewisseld.
Nederland stemt overwegend rechts. Al jaren. Benieuwd hoe dat bij volgende verkiezingen uitpakt als de zwevers een keer landen. Met beide benen op de grond komen. En dat ze dan eerst kiezen waar ze zelf heen willen met het land. Vervolgens stemmen op de partij die daarbij past.
Echt eigen keuzes maken. Want wie staat, waait niet meer met alle winden mee.
