Deze brief is geschreven in ons dossier ‘nooit geschreven brieven’.
Vier ministeries en de Belastingdienst willen meer met één stem gaan spreken over de
gevolgen en aanpak van de toeslagenaffaire. De overheidsorganisaties hebben
communicatiebureaus gevraagd om een nieuwe ‘gezamenlijke kernboodschap’ op te stellen.
De aanbesteding voor een nieuwe communicatielijn, waar Trouw eerder over schreef, wijst erop dat
de overheid worstelt met het maatschappelijk debat rond de toeslagenaffaire. Gedupeerde ouders
voeren rechtszaken – en winnen die soms ook. Belangenorganisaties trekken de aandacht met
schrijnende dossiers van onterechte terugvorderingen, en een groeiende groep onderzoekers en
ombudsmannen uit stevige kritiek op het systeem dat duizenden gezinnen in financiële en
psychologische nood bracht.
Het artikel in de Volkskrant van eerder deze week waaide zonder veel ruchtbaarheid voorbij. Was hetzelfde artikel geschreven met als onderwerp de Toeslagenaffaire, dan had het ongetwijfeld alle talkshowtafels gehaald.
Dat de Belastingdienst jarenlang handelde ‘volgens de regels’ doet aan die zorgen weinig af. Vier
ministeries en de Belastingdienst hebben daarom communicatiebureaus gevraagd een nieuwe
‘kernboodschap’ op te stellen. Die moet duidelijk maken ‘hoe zij burgers beschermen tegen de
negatieve gevolgen van het toeslagenstelsel’.
Er komt geen reclamecampagne over het toeslagenbeleid, benadrukt een woordvoerder van het
ministerie van Financiën. ‘Het gaat erom dat we in de communicatie naar buiten samen optrekken.’
Altijd risico’s
Het ministerie van Financiën is verantwoordelijk voor het belasting- en toeslagenbeleid. De andere
betrokken ministeries zijn die van Sociale Zaken (inkomensondersteuning), Justitie (rechtsbescherming van burgers) en Binnenlandse Zaken (overheidscommunicatie en transparantie).
‘Er is behoefte aan een duidelijke communicatie over de bescherming van burgers bij de uitvoering
van het toeslagenbeleid en hoe de toetsing door de Belastingdienst hieraan bijdraagt’, schrijven de
overheidsinstanties in de aanbesteding. ‘Ook het nut van het toeslagensysteem dient hierbij betrokken te worden.’
De Belastingdienst is de instantie die op basis van wet- en regelgeving beoordeelt of een burger
recht heeft op een toeslag. Volgens de instanties wordt het begrip ‘rechtvaardigheid’ in media en
politiek ‘in absolute zin geïnterpreteerd’, terwijl beleid en uitvoering altijd met risico’s gepaard
gaan. ‘Dit leidt tot verwarring over de taak van de Belastingdienst en een ondermijning van het
vertrouwen in het systeem.’
De Belastingdienst kwam de afgelopen jaren herhaaldelijk negatief in het nieuws. Begin dit jaar
oordeelde een rechter bijvoorbeeld dat de dienst ten onrechte duizenden euro’s had teruggevorderd
zonder voldoende bewijs. In mei erkende de fiscus dat jarenlang te streng was opgetreden bij
vermoedens van fraude, waarbij etnische profilering een rol speelde.
Vertrouwen
Ook over de term ‘rechtvaardig’ doet de dienst soms verwarrende uitspraken. Zo erkende een
topambtenaar vorig jaar in een uitzending van Nieuwsuur dat er structureel fouten zijn gemaakt bij
de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, terwijl tegelijkertijd werd volgehouden dat het beleid
‘rechtvaardig en volgens de wet’ was.
De woordvoerder op Sociale Zaken licht toe dat de Belastingdienst beoordeelt of ‘binnen de gestelde regels recht bestaat op toeslag’. Absoluut rechtvaardig is het systeem ‘natuurlijk niet’, stelt ze. Het
is bedoeld om doelgericht ondersteuning te bieden, maar kent ‘inherent risico’s op misstanden’.
