Herman Holtmaat: Mijn vastentijd

Van carnaval hadden wij in onze jeugdjaren (jaren 50 en 60 van de vorige eeuw) nog nooit gehoord. Wel van foekepotten met Vastenavond.

Door Herman Holtmaat

Foekepotterij
Mijn vader hielp ons met het maken van de foekepot. Hij spande een varkensblaas met een rietje over een appelmoesblik. En dan een beetje spuug in de hand en dan maar foekepotten. Het werd ook wel rommelpot genoemd. De dag voor Aswoensdag gingen we op pad langs de boerderijen bij ons in de buurt. De lagere schoolkinderen gingen ’s middags en de wat oudere kinderen ’s avonds, meteen na het melken. Je kreeg een mombakkes (masker) op, een oude jas van moeders aan en een theedoek over het hoofd. En dan ging je met een jute boodschappentas op pad vaak samen met enkele buurkinderen. Je sloeg met een stok tegen de voordeur en als de buren dan opendeden begon je te zingen. De buren probeerden te raden wie je was. Soms probeerden ze de mombakkes van je gezicht af te trekken. Maar dan dreigden we met de stok te slaan. Uiteindelijk kregen we dan een handvol snoepjes in de tas. De ouderen gingen ’s avonds. Die deden een beetje hooi onder in de tas en die kregen dan ook vaak eieren of een paar dubbeltjes of kwartjes. En heel soms ook sigaretten. We namen dan ook lucifers mee om de sigaretten meteen te proberen. Het was vaak de eerste keer dat je met roken in aanraking kwam. Als je dan thuis kwam werd de tas op de kop gegooid en werd de buit verdeeld onder je groepje. Er werd nog even flink gesnoept en wat overbleef ging in een koekjestrommel en werd weggezet bovenin een keukenkast zodat je er niet bij kon.

Askruisje
De volgende dag op Aswoensdag moest je eerst voor schooltijd een askruisje in de kerk halen. En dan ging de vastentijd in. Je kreeg minder vlees en geen snoep of koekjes. Op vrijdag kreeg je helemaal geen vlees. Wel af en toe eieren of vis of boterjus. Alleen op zondag mocht je dan 1 koekje of snoepje uit de trommel pakken. En zo ging dat door tot Pasen. Het was dus toen toch echt wel vasten.

Witte Donderdag
Aan het eind van die vastentijd moest je op Witte Donderdag naar de kerk om het laatste avondmaal te vieren. De Pastoor was in het wit gekleed en bij 12 acolieten (oudere misdienaars) werden de voeten gewassen. Je hoopte altijd dat jij niet aan de beurt was om je zweetsokken uit te trekken om je voeten te laten wassen.

Goede Vrijdag
Op Goede Vrijdag moest je eerst ’s middags om drie uur naar de Kerk voor de statieweg. Bij elk van de 12 staties werd gebeden voor de lijdensweg van Christus. ‘s Avonds om zeven uur moest je opnieuw naar de kerk. Dan was er een kerkdienst zonder communie en moest je het voeteneind van het kruisbeeld kussen. Dat laatste vonden we maar niks en we kusten een beetje op afstand. We zouden het nu met een handkus af doen.

Paaszaterdag
En dan kwam Paaszaterdag. Dan ging het gebeuren. Om 12 uur na het luiden van het Angelus (de kleine klokken) mocht je de snoeptrommel pakken en veel snoep eten wat daarvoor zes weken lang niet mocht.

Geboortegolf
Volgens mijn zus was er ook sprake van onthouding van seks tijdens de vastentijd. Dat weet ik niet meer omdat ik daar nog te jong voor was. Maar ze kan het wel weten want zij sliep naast de slaapkamer van mijn ouders en beleefde dan altijd een rustige tijd. Negen maanden na de vastentijd was er in die jaren altijd sprake van een geboortegolf.

Vastentijd 2021
Van de gebruiken uit die tijd is weinig meer over. Wel drink ik de laatste jaren gedurende de 40 dagentijd voor Pasen geen alcohol en probeer ik een beetje af te vallen. Ik doe mee met Ik Pas. Een soort moderne vastentijd. Maar ook daar gaat het net als met de seksuele onthouding toen. Als het straks weer achter de rug is haal ik het meestal wel weer in.

Foekepotterijmuziek: https://www.youtube.com/watch?v=x81usXms-Sg