In de beginjaren van elektriciteit werd stroom geproduceerd op het moment dat het nodig was. De hoeveelheid opgewekte stroom moest gelijk zijn aan de hoeveelheid verbruikte stroom, anders klopte de spanning (230 Volt) niet. Je kunt het vergelijken met de waterdruk: als iedereen te veel gebruikt, zal de druk te laag zijn.
Later kwamen er grote centrales, die ’s nachts en op zondag moesten worden uitgezet omdat de fabrieken dan geen stroom afnamen. Dit is duur, dus werd een oplossing gezocht door de prijs te verlagen in de rustige uren, als aanmoediging om meer stroom te gebruiken. Dit werkte goed in prijsgevoelig Nederland.
Tegenwoordig komt veel stroom van zonnepanelen en windmolens, wat zorgt voor grote variaties in de hoeveelheid opgewekte stroom. Hierdoor werkt het traditionele laag- en hoogtarief niet meer goed. Daarvoor is er het dynamisch tarief met een variabele uurprijs.
Dynamisch tarief
Tot voor kort konden particulieren alleen kiezen voor een stroomcontract met een vaste prijs. Sinds een jaar is er echter ook een dynamisch contract mogelijk, waarbij de stroomprijs elk uur anders is. Meteorologen en andere experts voorspellen de stroomprijs voor de volgende dag. Om één uur ’s middags worden de tarieven voor de volgende dag gepubliceerd, de zogeheten EPEX spotprijs. Deze prijs verschilt van uur tot uur en hangt sterk af van vraag en aanbod.
(lees door onder afbeelding)
In de zomer, bij veel zon, is de prijs rond 2 uur ’s middags vaak erg laag; in de winter is dit minder. In het weekend liggen veel fabrieken stil en is de prijs nog lager dan door de week. Als consument betaal je momenteel ongeveer 13 cent per kWh ’belasting’ bovenop de EPEX-prijs. Daarnaast betaal je ongeveer 2 cent per kWh aan je leverancier als handling fee, hoewel sommige bedrijven meer vragen, zoals de ANWB (5 cent).
Met zonnepanelen kun je tot 2027 salderen, wat betekent dat je de belasting (nu ca. 13 cent) terugkrijgt voor elke teruggeleverde kWh. Salderen wordt over ‘een heel jaar’ bekeken en daarop definitief afgerekend. Zo krijg je de belasting van je zomerse stroom-overschot, in de winter weer terug. Maar als je per jaar meer teruglevert dan je hebt gebruikt, krijg je die 13 cent natuurlijk niet voor dat meergebruik. Het mooie van een dynamisch stroomcontract daarnaast is, dat er geen “terugleververgoeding voor zonnepanelen” betaalt, zoals bij een vast stroomcontract. Dat kan honderden euro’s per jaar schelen.
Thuisbatterij
Steeds meer mensen met zonnepanelen nemen een thuisbatterij, vaak in combinatie met een dynamisch stroomcontract. Hoewel een thuisbatterij niet noodzakelijk is voor een dynamisch contract, is het wel aan te bevelen omdat je dan in goedkope uren de batterij kunt opladen om die stroom in dure uren te gebruiken.
Een vuistregel voor een thuisbatterij is dat de grootte ervan gelijk moet zijn aan het dagelijkse stroomverbruik. Een gemiddeld gezin heeft een jaarverbruik van 2000 kWh; de batterij moet dan ongeveer 5 kWh (2000 / 365) groot zijn. In de zomer heb je vaak veel meer opbrengst van de zonnepanelen, maar een grotere batterij is niet efficiënt omdat de opgeslagen stroom ’s avonds niet wordt verbruikt en de batterij de volgende ochtend alweer snel vol is.
De prijs van een thuisbatterij zal de komende jaren flink dalen, net als vroeger gebeurde bij zonnepanelen. Reken op 15% per jaar, ofwel een halvering van de maakkosten in vier jaar. Maar door een grote stijging van de vraag – zeker als in 2027 het salderen wordt afgeschaft – zie je dat misschien niet meteen terug in de aanschafprijs.
Een batterij werkt op gelijkstroom en heeft daarom een omvormer nodig naar wisselstroom (230 Volt). Meestal zit die omvormer ingebouwd bij de batterij. Tegenwoordig kun je ook kiezen voor een hybride omvormer bij de zonnepanelen, die dan ook de thuisbatterij bedient. Dit scheelt in aanschafkosten en werkt efficiënter.
Onbalansmarkt
Bij een dynamisch tarief is de uurprijs een dag tevoren bekend. Zon en wind zijn echter niet volledig voorspelbaar, en het stroomgebruik kan ook onverwacht anders zijn, bijvoorbeeld door een calamiteit. In zulke gevallen moet er ‘in paniek’ stroom bijgekocht of weggezet worden, waarvoor dan een goede prijs wordt betaald. Leveranciers die bij de klanten hun batterij daarvoor mogen gebruiken, kunnen daaraan flink verdienen en belonen die klant dan ook goed daarvoor. Ook verdien je geld door in de goedkope uren de batterij te laden om die later duur te verkopen. Een grotere batterij dan 5 kWh is dan wel nuttig.
Je bent dan goed bezig, want je helpt het net stabiliseren waardoor er meer duurzame energie het net op kan. Omdat je leverancier bij de batterij daarvoor software levert, gaat dat verdienen helemaal automatisch. Doen zou ik zeggen, want het brengt best veel geld op. Afgelopen jaar 100 euro* per kWh aan batterij; reken maar uit wat mijn 20 kWh batterij opgebracht heeft. En met steeds meer energie uit zon en wind komt er steeds meer onbalans. Of dit extra verdienste oplevert is wel onzeker omdat “de spoeling dunner wordt” doordat steeds meer leveranciers meedoen, of zelf enorme batterijen neerzetten.
*= resultaten behaald in het verleden, zijn geen garantie voor de toekomst
Tot slot
Als je nog veel gas gebruikt, is de fluctuatie van de gasprijs belangrijker dan wat je met een dynamisch stroomcontract verdient. Er is ook een dynamisch gastarief, met elke dag een beetje andere prijs, maar dat scheelt maar weinig, zodat er geen groot verdienmodel inzit. Een schok zoals toen de gasleverantie uit Rusland stopte is niet waarschijnlijk, maar je weet maar nooit.
Als je geen risico in de gas- of stroomprijs wilt of kunt dragen, moet je een vast of variabel contract nemen en geen dynamisch. Je betaalt dan natuurlijk wel meer voor je energie omdat dan het risico door je leverancier wordt verzekerd, en dat kost nu eenmaal geld.
Het Natuurlijk Huus heeft vanaf nu een Energie Management System van Dijkman Zonne-energie. Die gaat voor ons opwek, verbruik en teruggaaf van energie regelen, in combi met een dynamisch stroomcontract. Onze thuisbatterij van FusionSolar van (7,5 kw/h), de Renault Zoë, de tachtig zonnepanelen, de warmtepomp en alle elektrische tuinmachines gaan dan via het EMS uitdokteren wat de beste optie is: stroom kopen, de accu leegtrekken, stroom teruggeven? Naar het schijnt kun je op die manier gratis elektrisch rijden bij opladen tegen een negatieve prijs.