Henk Schreij over de thuisbatterij voor noodstroom

Hierdoor zit je alsnog zonder stroom, in een tijd dat de overheid steeds meer nadruk legt op zelfredzaamheid. Naast een noodpakket met voedsel en drinken is het dan wel zo prettig als je stroomvoorziening blijft werken.

Waarom schakelen zonnepanelen en thuisbatterijen uit?

Het uitschakelen van deze systemen bij stroomuitval heeft twee belangrijke redenen:

1. Veiligheid van monteurs: Bij een storing moeten monteurs er zeker van zijn dat het elektriciteitsnet volledig spanningsloos is, zodat zij veilig kunnen werken. Als zonnepanelen of een thuisbatterij toch stroom terugleveren aan het net, kan dit levensgevaarlijk zijn.
2. Veiligheid in huis: Een stroomstoring kan ook veroorzaakt worden door een probleem in je eigen installatie, zoals kortsluiting of overbelasting. In dat geval mag een zonnepaneel of thuisbatterij niet alsnog de boel onder stroom zetten.

Dit betekent dat zonnepanelen en thuisaccu’s eigenlijk alleen zijn ontworpen voor direct gebruik. Als het stroomnet uitvalt heb je evenveel pech als iedereen.

Hoe maak je een thuisbatterij geschikt voor noodsituaties?

Er zijn gelukkig oplossingen waarmee je nog een tijdje zelfvoorzienend kunt zijn, tijdens een stroomstoring. Dit kan door te kiezen voor een omvormer die is voorzien van een zogenoemde “back-up” of “off-grid” aansluiting. Sommige omvormers kunnen zelfs later worden uitgebreid met zo’n noodstroomvoorziening. Met de juiste omvormer en aangepaste installatie kun je bij stroomuitval, in combinatie met zonnepanelen en een thuisbatterij, je eigen zonnestroom blijven gebruiken of in de batterij opslaan voor later gebruik.

Bij deze aanpak wordt de huisinstallatie automatisch losgekoppeld van het elektriciteitsnet. Er ontstaat een soort eilandwerking (off-grid). Zodra het net weer beschikbaar is, schakelt de back-upfunctie zichzelf uit. Om dit technisch mogelijk te maken, zijn wel complexe aanpassingen in de installatie nodig. Daarbij zijn er verschillende opties:
1. Alle groepen off-grid: Hierbij blijft de gehele huisinstallatie voorzien van stroom via zonnepanelen en een thuisbatterij. Deze oplossing vereist forse aanpassingen in de meterkast en een zeer grote batterij, om voldoende stroom te kunnen leveren.
2. Eén groep off-grid: Een praktische en betaalbaarder oplossing waarbij je alleen essentiële apparaten aansluit op de groep met back-up. Denk aan verlichting, koelkast/vriezer, stopcontacten voor opladers of computers. Door slim te kiezen wat op deze groep wordt aangesloten, houd je de kosten binnen de perken.
3. Low-budget oplossing: Voor wie een eenvoudige noodvoorziening zoekt, kan een “thuisbatterij met stekker” een optie zijn. Dit type batterij bevat vaak stopcontacten en USB-poorten waarop apparaten handmatig kunnen worden aangesloten. Deze oplossing is kleinschalig en vereist dat je zelf de stekker uit het stopcontact haalt bij stroomuitval.

Thuisbatterij voor back-up kiezen

Tegenwoordig is een thuisbatterij meestal ongeveer 5 kWh, maar voor back-updoeleinden is een batterij vanaf 30 kWh niet ongebruikelijk. Dit is uiteraard afhankelijk van het energieverbruik dat ondersteund moet worden en de duur ervan. Bovendien speelt mee dat in de winter zonnepanelen nauwelijks energie opwekken. In dat geval kun je ervoor kiezen om de batterij via het elektriciteitsnet tot bijvoorbeeld 80% op te laden, zodat je voldoende stroom in reserve hebt.
Een “thuisbatterij met stekker” is vaak ook geschikt voor mobiel gebruik, bijvoorbeeld in de tuin of tijdens een picknick. Zo’n batterij levert voldoende stroom voor kleine apparaten, zoals een koffiezetapparaat of elektrisch gereedschap. Daarnaast is het ideaal voor het opladen van een mobiele telefoon—iets wat veel mensen als onmisbaar beschouwen als de stroom is uitgevallen. Dit hebben we bijvoorbeeld gezien in Oekraïne.

(Lees verder onder afbeelding)

Hybride omvormers: Een slimme keuze

Een interessante nieuwe ontwikkeling is de “hybride omvormer”, die zowel zonnepanelen als thuisbatterijen ondersteunt. Dit maakt het mogelijk om dezelfde omvormer te gebruiken voor de zonnestroom en het laden en ontladen van de thuisaccu. Hierdoor ben je, voor een kleine meerprijs, voorbereid op een toekomstige thuisbatterij. Vaak rekent de fabrikant nog geen 100 euro voor het toevoegen van deze dubbelfunctie.
Bij de aanschaf van nieuwe zonnepanelen met omvormer wordt het sterk aanbevolen om direct te kiezen voor de hybride variant. Zelfs als je nu nog geen thuisbatterij overweegt, ben je klaar voor de toekomst.
Ook als je je huidige omvormer gaat vervangen zorg dan dat je nieuwe omvormer hybride is.
Bijvoorbeeld als je huidige omvormer het heeft begeven. Of als je een nieuwe koopt die kan afschakelen, voor als per 2027 het salderen is afgeschaft en je moet betalen voor terugleveren.
Sommige hybride omvormers bieden bovendien een back-upfunctie, waarmee je één groep kunt voorzien van noodstroom. Zoals de bekende fabrikant SMA laat zien in een schema:

Hybride omvormer bedient zonnepanelen, batterij, back-up-groep en de rest.

(Lees verder onder afbeelding)

Is een thuisbatterij de investering waard?

Veel mensen aarzelen om een thuisbatterij te kopen. De kosten zijn hoog, en het is niet altijd duidelijk of de investering zichzelf terugverdient. Toch kan een thuisbatterij een slimme keuze worden zodra vanaf 2027 het salderen afloopt, waardoor zonnepanelen overdag veel minder financieel voordeel opleveren. Een thuisbatterij helpt dan om overdag opgewekte stroom op te slaan om die ’s avonds te gebruiken, wat meer geld opbrengt en soms zelfs kosten bespaart.
Het goede nieuws is dat batterijen in het algemeen – en dus ook thuisbatterijen – snel goedkoper worden.

Sinds de introductie van lithiumbatterijen halveren de prijzen gemiddeld elke vier jaar. Mensen die een paar jaar geleden nog €5000 betaalden voor een 5 kWh-batterij, zagen een jaar geleden de prijs teruglopen naar € 3500 en zien nu zelfs prijzen rond de €2500. De snelle daling van batterijprijzen wordt vaak aangevoerd als reden om nog even te wachten met de aanschaf van een thuisbatterij. Toch lijkt het moment nabij waarop steeds goedkopere en efficiëntere batterijen de investering de moeite waard maken.

Naar verwachting zullen vanaf 2027 alle nieuwe zonnepanelen standaard worden geïnstalleerd met een thuisbatterij en een EMS (energy management system). Dit EMS maakt gebruik van gegevens uit de ‘Slimme meter’ (P1 genaamd), om het stroomgebruik te optimaliseren en geld te besparen. Het kan niet anders dan dat bestaande installaties snel daarna zullen volgen.