Ik ben opgegroeid op een boerderij in Raalte met vijf zussen en twee broers. Naast de boerderij was mijn vader bestuurder en mijn moeder was de echte boerin in hart en nieren. Mijn vader was voorzitter van de Boerenbond in Raalte en zat in het hoofdbestuur wat misschien nu LTO wordt genoemd. Verder stond mijn vader op de verkiezingslijst van de Tweede Kamer voor het CDA Maar mijn moeder wilde niet dat hij op een verkiesbare plaats zou staan. Mijn vader zei altijd tegen ieder van de kinderen dat ze geen boer mochten worden en zodoende heeft nooit iemand van ons leren melken.
In de rubriek ‘wat doe jij duurzaam’ stellen we mensen slechts die ene vraag: wat doe je duurzaam. Wil jij je verhaal ook vertellen? Kom maar op: info@hierinsalland.nl
Maar toen ik ouder werd ging ik als 14-jarige in de vakanties wel bij een loonwerker werken, naar de polder toe om daar balen te persen. Fantastische tijd. Later werkte ik nog een poos bij de plaatselijke loonwerker. Prachtig tijden op het boerenland.
Maar toen kwam het plan Mansholt en de ruilverkaveling. Velen uit die tijd weten nog het gevolg van de visie van deze man: de boterbergen, de vleespotten, de melkplassen en de eierdoppen, vanwege een over-gesubsidieerde landbouw, vaak bestempeld als de subsidievreters van Europa. De armoede na de tweede wereldoorlog onder de boeren was groot.
In het jaar 1977 wilde ik een biologische winkel beginnen in Raalte. De reden was dat mijn ouders het land hadden verkocht aan varkensboeren die de gehele dag niets anders deden dan mest uitrijden over het land. Ik kon dat niet langer aanzien, omdat wij dat stuk land altijd zorgvuldig en met veel liefde hadden verzorgd en bewerkt. Zelfs mijn ome Tone te Riele, de meest conservatieve boer uit de familie, had voor die mestende varkensboeren geen goed woord over. (Gelukkig werd later ook verboden dat de varkensboeren dag in dag uit mest over hun land uit konden rijden.)
Dus ik begon met een biologische winkel. Eerst een jaar ploeteren en modderen om het grond van te krijgen en toen een artikel in de krant. Nou… Raalte was nog niet rijp voor een biologische winkel. De krant was nog niet uit of ik kreeg een brief van de gemeente in de bus dat ik opgepakt zou worden als ik doorging met die biologische winkel.
‘Wat Raalte niet kent vrette niet’ slaat daar wel op, de alternatieve jongerenvereniging KLONT
KLONT reed met die leus nog eens mee met Stöppelhaene, om maar aan te geven dat Raalte dat alternatieve gedoe maar niks vond. Harry Luchtenberg reed de praalwagen door het dorp.
Maar de bioboer kwam wél. De consumenten hebben dit idee door gedragen en er heeft zeven jaar lang een biologische winkel met de naam de Garve in Raalte met veel liefde gedraaid. Mijn vader vond het maar niks dat ik met een biologische winkel wilde beginnen, maar hij heeft mij uiteindelijk wel gesteund want ik mocht zijn tractor lenen.
Later werkte ik nog op de Kleine Aarde, bij het verdeelcentrum van biologische voeding. We begonnen eerst in afgetrapte busjes, dit werden later nieuwe busjes en vervolgens deden de vrachtwagens hun intrede. Een Daftruck met oplegger en twee Scania’s. De beide Scania’s waren nog niet binnen of het leger stond al voor de deur. Ze vorderden meteen de beide Scania,s, die in tijden van mobilisatie dienst moesten doen in het leger, voor als de Russen komen. Die staan inmiddels aan de grenzen van Europa, (het was toen nog koude oorlog 1977) de Daftruck met oplegger wilde het leger niet hebben.
Bij de Kleine Aarde zijn de zonnepanelen ontwikkeld, is aardwarmte bedacht en ontstonden er ‘nul op de meter’-woningen. Woningen die nauwelijks energie gebruiken. En kijk eens in wat voor een energiecrisis de aarde zich nu bevindt. Dit had totaal niet gehoeven wanneer op tijd was begonnen met de nul op de meter woningen. Een tiental jaren later vroeg een aannemer of ik mee wilde gaan naar de Rai in Amsterdam en toen zag ik dat de zonnepanelen en de aardwarmte al overgenomen waren door de grote bedrijven.
Nog weer later leerde ik de biologisch dynamische landbouw kennen. De tegenstelling met de gewone landbouw is daarmee fenomenaal groot en tegengesteld. Zoals in de gewone landbouw de mest de vervuiler van de aarde is geworden is in de biologisch dynamische landbouw de mest de genezer van het landschap. Het verdienmodel op een biologisch dynamische boerderij is één koe per hectare en het bedrijf is op een drieslag gegrondvest b.v. kippen – varkens – koeien (gemengd bedrijf) maar dit kunnen ook andere dieren zijn.
Dus geen grote monolieten van varkensschuren, met alleen maar varkens, geen grote monolieten van kippenschuren met alleen kippen, en geen grote monolieten van koeienstallen met alleen maar koeien. Die visie geldt als je de gezondheid van de aarde vooropstelt, maar ook als je het economisch belang vooropstelt. Het verdienmodel waarbij je meer onder de streep overhoudt kan heel goed biologisch dynamisch. Alle voedingsstoffen voor de dieren worden op eigen grond verbouwd, waardoor je zo weinig mogelijk voer hoeft te kopen. Laat daarbij de koeien op een bepaalde manier de weiden begrazen, waardoor je kosten kunt besparen. De mest in de biologisch dynamische landbouw is een samenstelling van de drieslag van de dieren op de boerderij.
Het dynamiseren van de mest gebeurt met bepaalde kruiden die in een dierlijk orgaan een poos onder de grond wordt bewaard en vervolgens worden die kruiden in een houten ton gedynamiseerd, door b.v. een uur lang het water met de kruiden dan weer links om en dan weer rechtsom te draaien. De moleculen wijzen dan na een poos allemaal dezelfde kant op. Vervolgens worden in de mesthoop, die bij de koeien van de potstal kan komen, op verschillende plaatsen een paal geslagen en daar wordt het gedynamiseerde kruidenmengsel ingegoten, waardoor micro-organismen in gang gezet worden en de bodem vruchtbaar maken. Ik heb hier een boek over geschreven met de titel ‘De Kringloop Landbouw’. Het is nog niet uitgegeven omdat dit mogelijk gebruikt zal worden voor insiders voor een nog op te richten academie.
In mijn ogen moeten we de boeren van nu niet als schuldigen aanwijzen! Ik heb onder hen en met hen gewerkt en geleefd en gezien wat hun zorgen waren. Ze willen wel, maar ze krijgen het niet rond. De boeren missen een goed overdrachts- en transformatieorgaan tussen de politiek, rijkswaterstaat, provincie, gemeenten en de gezamenlijke boerenorganisaties waaronder LTO en nog twintig andere organisaties, die de boeren voorbereid op wat anders moet in de landbouw. Er is geen goed overlegorgaan, maar er zijn ook geen goede plannen. Dat was bij Mansholt al niet het geval, dat is nu in het stikstofdossier weer zo.
Nu kunnen er alleen maar klappen uitgedeeld worden evenals ten tijde van het plan Mansholt. Ze hebben de boeren gewoon laten zwemmen. De politiek is geen betrouwbare partner gebleken even als de provincie. Wat de ene dag beweerd wordt en je daarop je investeringen doet, word je de volgende dag afgenomen.
Laat boeren zelf het overlegorgaan samenstellen uit politiek, rijkswaterstaat, provincies en gemeenten. Maak een goed plan. Kom er samen uit.
