Ik heb me vaak afgevraagd: in hoeverre kunnen tien jaar leven in Nederland — studeren en integreren in het rustige dorp Olst — mijn Syrische wortels hervormen? Zijn tien jaar voldoende om mijn culturele kompas te herkalibreren? Of is het eerste geheugen, dat van de kindertijd in steegjes en geuren, krachtig genoeg om zichzelf op elk moment op te roepen?
In deze reis keer ik terug naar Syrië… niet als toerist, maar als burger met een Nederlands paspoort in mijn zak en strikte juridische gewoonten in mijn hoofd. Met mij reist een denkbeeldige metgezel: een pure Nederlander, georganiseerd, stil, die de orde waardeert en leeft volgens een digitale agenda zonder ruimte voor verrassingen.
In Syrië is “Gooi alles op de rug van het paard” niet slechts een uitdrukking, maar een levenswijze.
Hoe zal mijn Nederlandse metgezel omgaan met de eerste paradox: een lange wachtrij, uitputtend wachten, en dan de verrassing aan het einde — terug naar af, terwijl anderen die niet eens in de rij stonden, hem zijn voorgegaan? Zal hij schreeuwen? Stil instorten? Of een ingehouden zucht slaken achter zijn rechte bril?
Toen ik mijn Syrische vriend vanuit het hotel belde, zei hij: “Ik zie je over twee uur.” Maar ik vroeg me af: twee uur op de Nederlandse manier of de Syrische? Natuurlijk kwam hij meer dan twee uur te laat. Als mijn Nederlandse vriend echt was, had hij de afspraak geannuleerd en zijn dagboek met ergernis gesloten. Gelukkig is hij denkbeeldig.
In Nederland, als je te laat komt, bied je je excuses aan… in Syrië, als je op tijd komt, word je vreemd aangekeken. “Ben je eerder dan wij gekomen?” wordt een legitieme vraag.
We gingen samen naar de winkel. We wachtten beleefd op onze beurt. Plots onderbrak iemand ons, en de verkoper negeerde ons en begon een nieuw gesprek met hem. Mijn denkbeeldige metgezel keek me verbijsterd aan. In Nederland heb ik geleerd te luisteren, te wachten, en als je een gesprek onderbreekt, kun je een ongemakkelijke situatie veroorzaken omdat niemand je zal antwoorden.
In werkelijkheid voelde ik me persoonlijk geïrriteerd en beëindigde ik mijn gesprek en zei tegen mijn vriend dat we de plaats moesten verlaten.
Toen besloot ik enthousiast de auto te besturen. Geen verkeersborden, geen voorrangsregels, geen betekenisvolle zebrapaden. Auto’s komen van alle kanten, misschien zelfs uit de lucht! Ik vroeg mijn vriend om mij te laten rijden omdat ik niet zeker weet of hij het zou aankunnen. Mijn Nederlandse metgezel had zijn hoofd tussen zijn knieën begraven, alsof hij in een luchtige reis met een gekke kapitein zat. Ik reed door een rood licht, hij keek me geschokt aan, en ik zei tegen hem: “Gooi alles op de rug van het paard.”
We gingen een telefoonwinkel binnen. Hij wilde dat ik mijn sigaret uitdeed uit respect voor de plaats. Maar iedereen binnen, inclusief de verkoper, rookte gretig. Ik zei tegen hem met een vermoeide glimlach: “Maak je geen zorgen… integratie zal hier snel vervagen.”
Een oude vriend nodigde ons uit voor de lunch. Mijn Nederlandse metgezel herinnerde me eraan dat we over een uur een afspraak hadden. Ik keek hem aan met een typisch Syrische blik: “De afspraak? Gooi die ook op de rug van het paard.” Het eten was heerlijk, maar de gastheer bleef herhalen dat we niet genoeg hadden gegeten. Mijn metgezel at tot hij bijna ontplofte, alleen uit respect voor de gastheer.
Toen kwam de grootste uitdaging: emotie versus formaliteit. In Nederland is alles duidelijk, gedisciplineerd, met context en kader. Hier smelt vriendelijkheid formaliteiten weg, en respect komt niet van woorden, maar van de warmte van het hart en herhaalde beloften.
Culturele verschillen: in Nederland betekent “Ik heb genoeg” het einde… in Syrië betekent het het begin van aandringen om meer te eten. In Syrië wordt “Alsjeblieft” tien keer gezegd… in Nederland slechts één keer.
Syrische gastvrijheid tolereert geen weigering, terwijl Nederlandse terughoudendheid geen aandringen waardeert.
Onderweg kwamen we een bekende tegen. Na het gesprek zei hij: “Wanneer breng je me wat ik van je vroeg?” Hij zei: “Morgen!” Ik schudde mijn hoofd en liep verder. Mijn denkbeeldige metgezel vroeg verbaasd, omdat alles nieuw voor hem is: waarom schudde je je hoofd met ongenoegen na het vertrek van de man? Ik zei tegen hem: ook hier weet ik niet of ik het op de Nederlandse manier moet begrijpen, wat betekent dat morgen echt morgen is… of op de Syrische manier, waar “Oké, morgen” meestal betekent dat hij nooit zal komen.
Hier moest ik nadenken dat mijn eerdere Nederlandse integratie in gevaar was gekomen.
Aan het eind van de dag nodigde ik mijn vriend uit voor een café om koffie of thee te drinken. In het café besprak de groep naast ons luid een onderwerp dat leek op een ruzie. Mijn denkbeeldige metgezel vroeg me waar het gesprek over ging, en ik vertelde hem dat het over politiek ging. Hij zweeg en keek uit het raam. Ik voelde hem aan. Discussies over politiek in Nederland gebeuren voorzichtig en rustig, passend bij de rustige en romantische aard van het land, in tegenstelling tot Syrië, waar politieke discussies lijken op voetbalwedstrijden en uiteindelijk niemand met een andere mening vertrekt dan waarmee hij binnenkwam.
Ten slotte gingen we naar huis en vonden een familie van mijn familieleden die op bezoek waren. Ze waren op hun beurt teleurgesteld in mij omdat ik niet aanwezig was of te laat was gekomen. Ze kwamen om me te verwelkomen in het vaderland. Mijn Nederlandse metgezel fluisterde in mijn oor: “Maar ze kwamen zonder afspraak?!”
Ik keek naar hem en maakte de zin die ik altijd herhaal niet af. Hij begreep precies wat ik bedoelde over het paard.
Voor een Syriër is een verrassing een vorm van liefde, terwijl een Nederlander zich zorgen kan maken als de deurbel plotseling gaat.
Aan het einde van de dag keek ik naar mijn denkbeeldige Nederlandse vriend. Hij was moe… verward. Maar misschien voelde hij zich ook bevrijd. In chaos is een vreemde vorm van leven. In het ontbreken van een schema is er ruimte voor verbazing.
Wat mij betreft, ik sta tussen twee oevers van een rivier. Soms luister ik naar de bevelen van de Nederlandse integratie die fluistert: “Wees precies, houd je aan de regels,” en soms hoor ik de stem van Syrië: “Ontspan, alles komt goed… op de een of andere manier.”
