De discussie over de toekomst van kerkgebouwen in Salland heeft daar alles mee te maken. Progressieve parochianen, maar ook niet gelovige dorpsgenoten, hebben vaak heel andere plannen met de kerk dan de steeds kleiner wordende club gelovigen die nog iedere week naar de kerk gaat. Dat het aantal kerkgangers steeds kleiner wordt, lijkt onder meer te komen omdat die kerkganger vindt dat de bazen in de kerk maar matig tot niet met de tijd mee gaan.
Uit uitgebreid onderzoek van I&O Research in opdracht van dagblad Trouw blijkt dat actieve katholieken op veel punten net zo progressief denken als de gemiddelde Nederlander. Voormalig katholieken zijn zelfs nog iets liberaler ingesteld, wat er mede aan bijdroeg dat ze de kerk verlieten. Actieve rooms-katholieken zijn het vaak niet eens met de standpunten van de kerk, maar lijken er nogal gelaten mee om te gaan.
Gevraagd naar hun motieven om de kerk te verlaten, noemt gemiddeld zo’n kwart van de afhakers een of meerdere conservatieve standpunten van de kerkelijke leiding. Het seksueel misbruik is eveneens voor een kwart reden de kerk vaarwel te zeggen. Maar de hoofdreden om afscheid te nemen, is dat mensen niet meer geloofden.
Kloof leidt niet direct tot uitloop
Het algemene beeld is dat een groot deel van zowel actieve katholieken, als voormalig katholieken als Nederlanders uit de algemene bevolking vinden dat de kerk progressievere standpunten zou mogen innemen, als het gaat om het (homo-)huwelijk, abortus en euthanasie.
Zo vindt 78 procent van de katholieken dat vrouwen ook priester moeten kunnen worden en 75 procent vindt dat relaties van homoparen moeten kunnen worden ingezegend. Alleen over abortus zijn de meningen meer verdeeld: slechts een kleine meerderheid van de katholieken is het daarmee eens.
“Er klinkt een roep om verandering: ga met de tijd mee, zorg dat de kerk ertoe blijft doen”, zegt I&O- onderzoeker Charlotte van Miltenburg in Trouw. Anderzijds tekent ze aan dat de groep die het eens noch oneens is met een aantal stellingen vrij groot is. Ze ziet dat ook bij andere vragen. Dat duidt op gelatenheid. “Het is dus nog maar de vraag of er echt een omslag komt.”
Voor de actieve gelovigen is de kloof over opvattingen met de top van de katholieke kerk geen reden om de kerk direct te verlaten: slechts acht procent denkt er weleens over afscheid te nemen. “Dat is de enige troost”, zegt onderzoeker Van Miltenburg. Als verklaring wijst ze op de redenen waarom katholieken naar de kerk gaan: niet om bevestigd te worden in hun opvattingen, maar om hun geloof te belijden, de traditie voort te zetten, voor het gemeenschapsgevoel.
Slechts één op zeven katholieken: kerkelijke leiding gaat met haar tijd mee
Voormalig katholieken zijn het nog vaker met deze stellingen eens dan actieve katholieken of Nederlanders in het algemeen. Dit is niet verrassend. Voor velen van hen waren standpunten van de kerk over deze onderwerpen juist de redenen om niet meer bij de katholieke kerk te willen horen.
Het aandeel dat vindt dat de leiding van de kerk met haar tijd meegaat sluit aan bij dit beeld: 14 procent van de katholieken en 4 procent van de voormalig katholieken is het hiermee eens.
Verantwoording
Het I&O-rapport ‘Katholicisme in Nederland’ is onderdeel van het onderzoek van Trouw naar de staat van katholiek Nederland en wordt zaterdag 29 januari gepubliceerd op de I&O-site.
I&O Research heeft de vragenlijst samen met de redactie van Trouw opgesteld. De enquête is uitgezet onder het I&O Research Panel. 894 mensen die zich als katholiek beschouwen hebben gereageerd (actief katholieken), net als 1.029 mensen die katholiek zijn opgevoed maar zijn afgehaakt. De groep actieve katholieken is qua geslacht, leeftijd en opleiding representatief voor de katholieken in Nederland.
