De Sallandse Geus: Vraatzuchtig college en raadsleden serveren schijndemocratie als hoofdgerecht

Maandag 29 september zaten op de publieke tribune brave inwoners die de cursus “Politiek Actief” volgen om te leren “hoe de gemeenteraad beslissingen neemt” en om straks misschien zelf deel te nemen aan de raad.. En wat kregen ze te zien? Een raad die zonder blikken of blozen, zonder debat, zonder één kritische vraag een rechtspositieverordening aanneemt die al verouderd is voordat ie geldt. Masterclass democratie, Olst-Wijhe-style.

Leren van de meesters

Stel je voor: je bent een van die cursisten. Je hebt je opgegeven voor “Politiek Actief” omdat je denkt dat je misschien wel iets kunt betekenen voor je gemeente. Je wilt leren hoe je invloed kunt uitoefenen, hoe besluitvorming werkt, hoe je zaken voor elkaar krijgt. Hoe mooi!

En dan zie je op 29 september hoe het echt gaat vanuit de publieke tribune. Agendapunt 8 Verordening rechtspositie raads- en commissieleden Olst-Wijhe: “zoals gewijzigd” zonder blikken of blozen `werd aangenomen door de voltallige gemeenteraad!

Wat is zo’n verordening eigenlijk? Simpel: het rulebook voor raadsleden. Hoeveel salaris (€2.142,67 per maand), welke onkosten ze kunnen declareren, welke ondersteuning ze krijgen, en welke voorwaarden er gelden. Maar belangrijker: dit bepaalt wie er raadslid kan worden en wie niet. Want geen regels voor uitkeringsgerechtigden? Dan stellen die zich niet kandidaat. Ondersteuning voor mensen met beperkingen alleen “op incidentele basis”? Dan voelen die zich niet welkom. Het gaat over wie er mag meepraten over jouw belastinggeld.

Klaar. Geen enkele hand die omhoog ging. Geen vraag over waarom uitkeringsgerechtigden niet worden genoemd. Geen opmerking over de vier maanden declaratietermijn. Geen discussie over het feit dat de verordening over een paar maanden alweer niet klopt met de wet.

Niets. Stilte. Gewoon met applaus goedgekeurd.

Wat een les in democratische besluitvorming! “En zo zien jullie, beste cursisten, hoe raadsleden over hun eigen zakgeld beslissen. Snel, efficiënt, en vooral zonder al te veel nadenken.”

Het diner: een vraatzuchtige masterclass in cynisme

Na afloop van de raadsvergadering gaan ze met zijn allen eten. Ziet u het al voor u? Na vier avondbijeenkomsten waarin ze uitleggen hoe het systeem werkt, afgesloten met een diner met burgemeester Poepjes, college en raadsleden. De cursisten keurig aan de ene kant van de tafel, de bestuurders joviaal aan de andere kant, servetten in de kraag, wijnglazen die volgeschonken worden. Wat zullen ze daar bespreken, terwijl ze lachend en grollend het eten wegkauwen?

Visualiseer het: het gemeentehuis na sluitingstijd, warm licht in de raadzaal omgebouwd tot eetruimte, de geur van ovenschotels en koffie. De cursisten nog een beetje onder de indruk van wat ze net hebben meegemaakt, de raadsleden en burgemeester ontspannen achterover, alsof er niets aan de hand is.

“Kijk, beste cursisten, zo werkt het dus in de praktijk. Jullie hoeven de stukken niet te lezen – wij doen gewoon ‘zoals gewijzigd’ en iedereen knikt braaf. Inhoudelijke discussie? Vergeet het! Dat is alleen maar lastig.”

 

Vrolijk gekletter van bestek op borden

“Neem nou die verordening van vanavond. Vijf jaar hebben we erover gedaan om die bij te werken! Vijf jaar! Andere gemeenten hadden allang hun zaakjes op orde, maar wij wachtten rustig af. En toen we eindelijk zover waren – hop, er eentje uit de grond gestampt die over een paar maanden alweer niet klopt met de landelijke wetgeving. Over vooruitdenken gesproken!”1

Algemeen gelach rond de tafel

“En het mooie is: je hoeft maar één keer per vier jaar echt je best te doen, tijdens de verkiezingen. Dan vertel je de mensen wat ze willen horen – meer groen, betere zorg, luisterend bestuur, dat werk. Daarna kun je vier jaar achterover leunen. De vergoeding komt elke maand binnen, of je nu komt of niet!”

Een raadslid van Gemeentebelangen Olst-Wijhe met volle mond: “Precies! Wij hebben geen presentiegeld zoals in Den Haag. Daar krijg je maar een deel van je vergoeding als je ook daadwerkelijk komt opdagen. Wat een onzin! Hier kun je theoretisch het hele jaar thuisblijven en toch je €2.142,67 per maand binnenhalen.”2

Instemmend gegniffel

Burgemeester Poepjes heft opnieuw het glas: “Op onze nieuwe generatie raadsleden! Vergeet niet: uitkeringsgerechtigden passen niet in ons plaatje – te ingewikkeld, te veel gedoe met het UWV. En mensen met beperkingen? Alleen op incidentele basis natuurlijk, we zijn hier geen zorginstelling!”

“Ja, wat moeten we met tolken, voorleessoftware, persoonlijke ondersteuning? Dat kost maar geld en maakt vergaderingen ingewikkeld. In Rotterdam – die wonnen vorig jaar nog de prijs Meest Toegankelijke Gemeente – hebben ze daar structureel budget voor. Maar wij houden het lekker simpel: kom maar langs als je problemen hebt, dan kijken we wel.”3

Hartelijk gelach terwijl de hoofdgerechten worden aangesneden

“En het allermooist: wij beslissen over onze eigen vergoeding! Geen externe toetsing, geen rekenkamer die moeilijk doet, geen bewonersorganisaties die kritische vragen stellen. Gewoon lekker onder ons regelen. Want waarom zou je jezelf het leven moeilijk maken?”

Een andere raadslid van de VVD Olst-Wijhe, tussen het happen door: “En als je declaraties vier maanden laat liggen, kan niemand meer achterhalen waar het geld naartoe ging. Handig toch? De meeste gemeenten hanteren twee maanden, sommige zelfs één maand voor buitenlandse reizen. Maar wij zijn wat relaxter in Salland.”

“Transparantie is leuk voor in de verkiezingsfolder, maar in de praktijk… Geen maximumbedragen voor scholing, geen openbaar register van waar we ons geld aan uitgeven, geen rapportageverplichting. Heerlijk rustig!”

Instemmend geknabbel aan de nagerechten

“Jullie begrijpen het nu wel, hè? Democratie is eigenlijk heel simpel. Doe alsof je luistert tijdens de verkiezingen, stem braaf mee met wat de wethouders voorleggen, en zorg dat je geen groepen betrekt die lastige vragen stellen. Want wie wil er nou een uitkeringsgerechtigde aan tafel die gaat zeuren over complexe regelgeving?”

Een raadslid van PvdA Olst-Wijhe leunt achterover met zijn wijnglas: “En kijk naar de cijfers – landelijk heeft maar 0,5% van alle raadsleden een beperking of chronische ziekte. Terwijl dat 10-15% van de bevolking is! Perfect toch? Dat betekent dat ons systeem werkt – we houden de lastige gevallen er netjes buiten.”

Instemmend gemompel rond de tafel

“Dat manifest ‘Toegankelijke Politiek’ wil 5% na de verkiezingen van 2026. Nog steeds ruim onder de werkelijke vertegenwoordiging, maar zelfs dat vinden wij al te ambitieus. Waarom zou je jezelf dat aandoen?”

Burgemeester Poepjes, terwijl ze het laatste stukje vlaai naar binnen werkt: “Die mensen bestaan gewoon niet in onze verordening. Geen woord over WW, WIA of bijstand. Geen woord over de angst voor fraudebeschuldigingen. Gewoon negeren, dan hoef je er geen rekening mee te houden.”

Een raadslid van Groenlinks Olst-Wijhe knikt instemmend: “De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden wijst hier al jaren op, hoor. Ze hebben rapporten geschreven, onderzoek gedaan, aanbevelingen gedaan. Maar wij horen dat kennelijk niet. Of we willen het niet horen – makkelijker toch?”

Algemeen gelach rond de tafel

Burgemeester Poepjes: “Precies! Waarom zou je jezelf het leven moeilijk maken met al die complexe regelgeving? Laat andere gemeenten maar worstelen met UWV-procedures en fraudeangst. Wij houden het simpel: als je een uitkering hebt, ben je gewoon niet geschikt voor de gemeenteraad. Punt uit.”

“En onthoud goed: als er kritiek komt, organiseer je gewoon weer zo’n leuke cursus. Dan lijkt het alsof je transparant bent en burgerparticipatie belangrijk vindt. Ondertussen kunnen jullie lekker doorgaan zoals altijd.”

Een raadslid van het CDA Olst-Wijhe veegt de kruimels van zijn kin: “Neem nou die verzekeringsprovisie. Per januari wordt het wettelijk verplicht om die automatisch uit te betalen aan alle raadsleden. Maar onze verordening zegt nog steeds dat je moet aanvragen met voorwaarden. Straks hebben we raadsleden die rechtszaken aanspannen omdat het onduidelijk is!”

“Ach, dan verzinnen we wel weer iets. Misschien nog een cursusje over ‘Juridische Procedures voor Beginners voor 50K’!”

Algemeen gebulk van het lachen

“En het mooiste van alles: geen enkele bepaling over integriteit in onze verordening. Geen regels over geschenken, geen procedures bij belangenconflicten, geen sanctiemogelijkheden. Officieel hebben we wel een gedragscode – staat in de Gemeentewet – maar die houden we lekker los van deze verordening. Waarom zou je het jezelf moeilijk maken?”

Hartelijk gelach en tevreden gebrom rond de tafel

“Welkom in de lokale politiek, beste cursisten! Makkelijker dan je dacht, toch? Gewoon zorgen dat je tot de juiste groep behoort, geen ondersteuning nodig hebt, geen uitkering hebt, en vooral geen moeilijke vragen stelt. Dan kun je vier jaar lang lekker €2.142,67 per maand opstrijken!” Proost!

De rekening

Terwijl ze de certificaten uitreiken en zich opmaken voor de volgende raadsvergadering waar weer braaf wordt ingestemd met alles wat voorligt, beseffen de cursisten langzaam wat ze hebben geleerd.

Dit is geen democratie, dit is een gezelligheidsvereniging voor mensen die het zich kunnen veroorloven.

Een verordening die kwetsbare groepen uitsluit, transparantie mijdt, accountability schuwt, en al verouderd is voordat ie geldt. Aangenomen zonder debat, voor de ogen van mensen die net een cursus volgden over hoe democratie hoort te werken.

De Geus onthoudt

10 jaar geleden begon ik met het volgen van de lokale politiek omdat ik geloofde in de kracht van nabijheid in iets eenvoudigs maar wezenlijks: je laat niemand achter, je doet het samen. Een samenleving met voorzieningen voor iedereen.

Die cursisten van “Politiek Actief” hebben op 29 september de beste les van hun leven gekregen. Niet over hoe democratie hoort te werken, maar over hoe je hem ondergraaft terwijl je doet alsof je hem bevordert.

Ja, ik ga er weer met gestrekt been in. Zoals eerder ook. Want ik probeerde het eerst beleefd – twee maanden lang. Dat werkte niet. Dus wordt het harder. Democratie is geen gunst die bestuurders verlenen, het is een recht dat burgers hebben.

Deze verordening is daar het symbool van. Een regeling die kwetsbare groepen uitsluit, transparantie mijdt, accountability schuwt, en al verouderd is voordat ie geldt. Aangenomen zonder debat, voor de ogen van mensen die net een cursus volgden over hoe democratie hoort te werken.

En het allermeest onbegrijpelijke? Progressief Olst-Wijhe – D66, GroenLinks en PvdA – heeft er met geen woord over gerept.

Waar waren ze toen deze verordening werd aangenomen? Waar was D66 met hun mantra van transparantie en democratische vernieuwing? Waar was GroenLinks met hun inzet voor inclusiviteit en gelijke kansen? Waar was de PvdA met hun strijd voor mensen met een uitkering en kwetsbare groepen?

Stilte. Complete stilte

Misschien waren ze te druk met oppositie voeren over andere zaken. Of misschien zaten ze te veel in hun “clubje” – zoals Andre Smit van de PvdA het zo mooi verwoordde in zijn reactie op mijn vorige stuk. “Kritische vragen aan o.a. mijn club,” schreef hij. Mijn club. Alsof de PvdA Olst-Wijhe een voetbalvereniging is in plaats van een politieke partij die verantwoording moet afleggen.

Maar goed, misschien voelt het ook wel zo voor wie erbij hoort. Een gezellig clubje waar je samen oppositie speelt, maar niet te kritisch wordt over de belangrijke dingen. Want stel je voor dat je echt op gaat komen voor je waarden wanneer het erop aankomt.

Partijen die landelijk opkomen voor toegankelijke politiek, die pleiten voor betere ondersteuning van mensen met beperkingen, die zich hard maken voor uitkeringsgerechtigden – in Olst-Wijhe hielden ze hun mond toen het telde. Want waarom zou je je eigen “club” lastigvallen met moeilijke vragen over democratische toegankelijkheid?

Zo zien we wie er werkelijk staat voor hun waarden wanneer het telt.

Zo doen wij dat hier in Olst-Wijhe.

Maar de Geus kijkt terug. En onthoudt. En as ‘t nodig is? Dan zeg wie ‘t hardop.

Zoals nu.

Platform De Sallandse Geus