Frankrijk fluit politiek terug over giftig landbouwgif – in Nederland (en Salland) nog gewoon toegestaan

In Frankrijk heeft de hoogste constitutionele rechter een streep gezet door een deel van de zogeheten wet-Duplomb, die het gebruik van het bestrijdingsmiddel acetamiprid opnieuw mogelijk zou maken. Volgens de Raad zou dat in strijd zijn met het grondwettelijk vastgelegde recht om in een gezonde leefomgeving te wonen.

Daarmee krijgen tegenstanders, waaronder artsenorganisaties en milieuverenigingen, gelijk: het middel is omstreden vanwege ernstige risico’s voor mens en natuur.

Acetamiprid is een neonicotinoïde, een insecticide waarvan het gebruik in Frankrijk grotendeels sinds 2018 verboden is om bestuivers als bijen te beschermen. Maar de gezondheidszorgen gaan verder: wetenschappelijk onderzoek wijst erop dat de stof de baarmoeder kan passeren en zo het zich ontwikkelende zenuwstelsel van ongeboren kinderen kan aantasten. Langdurige blootstelling wordt bovendien in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker en neurodegeneratieve ziekten zoals Parkinson en Alzheimer. Vooral boeren en omwonenden lopen hierbij risico.

De poging om acetamiprid terug te brengen op het Franse platteland leidde tot ongekende maatschappelijke weerstand: ruim 2,1 miljoen Fransen tekenden een petitie tegen de wet. Tegenstanders vreesden dat het toelaten van deze stof een glijdende schaal zou inluiden, waarbij ook andere verboden pesticiden weer op de markt zouden komen.

Opvallend is dat in Nederland – en in vrijwel alle andere EU-landen – acetamiprid nog gewoon mag worden gebruikt, zowel in de landbouw als in de sierteelt. Brussel heeft het middel tot 2033 goedgekeurd, ondanks dat de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA onlangs de veilige blootstellingslimieten fors heeft willen verlagen en sprak over “enorme onzekerheden” rond de risico’s voor ongeboren kinderen.

Vrolijk doorspuiten in Salland

In de gemeente Raalte zijn Lokaal Alternatief, het CDA en de VVD uitgesproken voorstanders van het gebruik van landbouwgif, vanuit economische overwegingen. Daarbij wordt het voorzorgsbeginsel – het principe dat wetgevers moeten waken voor de gezondheid van de burger – makkelijk terzijde geschoven. In buurgemeente Olst-Wijhe wordt strenger omgegaan met bestrijdingsmiddelen. Onder aanvoering van het lokale CDA zijn daar gesprekken gestart met boeren om anders met landbouwgif om te gaan, al was het alleen maar om hun eigen gezondheid te beschermen.

Toen wij recent een adressenlijstje publiceerden van een loonwerker om bijenhouders te waarschuwen dat hij met de gifspuit in de weer ging op aardappelvelden, werden niet de aardappelboeren bestookt, maar wij als boodschapper. Zelfs de bijenvereniging vond dat we het artikel offline moesten halen.

Wat is Acetamiprid?

Acetamiprid is een insecticide uit de groep neonicotinoïden. Het is ontwikkeld om schadelijke insecten te bestrijden, maar werkt breed en kan ook nuttige insecten treffen.

Hoe het werkt

• Acetamiprid grijpt in op het zenuwstelsel van insecten.
• Het bindt zich aan nicotinerge acetylcholinereceptoren (nAChR) in de zenuwcellen.
• Hierdoor raakt de zenuwprikkeloverdracht ontregeld → verlamming → dood van het insect.
• Het is systemisch: planten nemen het via bladeren of wortels op en verspreiden het door hun sapstroom. Daardoor worden insecten die van de plant eten of nectar opnemen ook blootgesteld.

Toepassing

• Wordt gebruikt tegen bladluizen, witte vlieg, trips, kevers en andere zuigende/knagende insecten.
• Toepasbaar in o.a. fruitteelt, groenteteelt, sierteelt, aardappelen en soms particulier gebruik (rozen, kamerplanten).
• Kan zowel via spuiten als via zaadcoating worden toegepast.

Risico’s

• Milieu: schadelijk voor bestuivers (bijen, hommels), hoewel iets minder acuut giftig dan sommige andere neonicotinoïden (zoals imidacloprid). Kan ook effecten hebben op bodeminsecten en waterorganismen.
• Menselijke gezondheid:
  • Kan mogelijk de baarmoeder passeren en de ontwikkeling van het zenuwstelsel van ongeboren kinderen beïnvloeden.
  • Wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op neurodegeneratieve ziekten zoals Parkinson en Alzheimer.
  • Langdurige blootstelling kan leiden tot verhoogd risico op bepaalde kankers.
• Persistentie: breekt relatief langzaam af in de bodem (halfwaardetijd gemiddeld 30–450 dagen, afhankelijk van omstandigheden).

Kortom: het doodt insecten effectief, maar vanwege de brede werking en systemische eigenschappen is het ook riskant voor niet-doelsoorten en mogelijk voor de menselijke gezondheid.