‘May you live in interesting times’ is oorspronkelijk een Chinese uitdrukking, zeggen ze. Zoiets zoek ik dan op in de wiki – en realiseer me weer even wat een wonderbaarlijke bron dat is, één van de best bezochte websites op t hele net, de inhoud planeetbreed ingevoerd en eindeloos verfijnd door updatende vrijwilligers, draaiend op donaties, zonder één enkele advertentie. Zelf dus ook knap ‘interesting’. Maar Chinees lijkt de wat ironische wens niet te zijn, want daarover heeft zich dus helemaal niemand met een goed verhaal gemeld.
Voor mezelf is het ook geen Chinees, want hij zegt me genoeg. En hij past zeer beslist in deze tijden, want die staan bol van de ironie. Soms vraag ik me af wat er daarna nog komt, want eigenlijk zijn we de ironie alweer ruimschoots voorbij. En dat is een verlies. Het volgende station langs die lijn zal wel cynisme zijn. Maar waar ironie nog een doel dient, een scherpte aanbrengt waar we iets misschien voor lief zijn gaan nemen, en als hefboom kan dienen om een bepaalde stelling vele malen krachtiger te doen klinken, daar is cynisme eigenlijk bagger.
Terwijl ik de vorige zin typ, schuift er een digitale nieuwsbrief de rechterbovenhoek van mijn scherm in; alsof ik in een huis zit met een voordeur en daarin een brievenbus, waar ik een brief doorheen naar binnen zie glijden. Ik kan meteen de titel lezen: “An ancient Chinese text that’s surprisingly relevant today”. Moet ‘t toch niet gekker worden. Richard Heinberg van het Post Carbon Institute werpt in een overdenking zijn licht over het historische China waarin de Tao ontstond. Een levensfilosofie die de natuur omarmde als alfa en omega, mogelijk ontstond in reactie op het bureaucratische en hiërarchische Confucianisme, en vorm aannam tegen de achtergrond van 2 eeuwen voortdurende oorlogsvoering tussen uit elkaar vallende staten in een uit elkaar gevallen rijk.
Daar zou die eerste uitdrukking dus zeker ook in hebben gepast, met haar ‘interesting’ als gelaagde kwalificatie voor de tijd van leven die ons wordt toegewenst – maar die juist niet zoveel goeds omvat. Interesting. Er zit een soort ‘suspense’ in, en die kun je zelf doseren, naar behoefte. Daarmee ben ik wel fan van het woord; je hebt nog iets te kiezen. En alles dat interessant is, wint t van alles wat ons wel of niet bevalt. Nou doen we best ons best om dat te bepalen – of we iets al dan niet zien zitten.
Maar daarmee is ‘t ook al meteen weer klaar, terwijl iets dat interessant is, zich zo niet laat afserveren.
Wat is er dan interessant aan deze tijden? Is ‘alles’ een goed antwoord? Of helpt ons de tegenvraag ‘is er iets nietinteressant aan’?
Ik ervaar het in elk geval alsof alles anders is, of dat aan het worden is. Zekerheden? Ja, zeker weten dat alles anders en onzeker is, of dat aan het worden is. Klimaatextremen die er nooit eerder waren. Mensenmassa’s die op drift komen. Rijkdom waarvoor ‘pervers’ als typering al niet meer voldoet; armoe idem. Daar laat ik t nu maar even bij; we hoeven t er niet bij elkaar in te wrijven. Het is al veel te veel. En cynisme blieven we niet. Iedereen die een beetje wakker is, heeft zich ertoe te verhouden. En mij leek dat n goed moment om maar s 10 dagen op een kussentje te gaan zitten.
Nou ja, zo Spartaans wordt t dan weer niet, want ik mag ook op een stoel en zo zal ‘t dan wel geschieden. Morgen begin ik in elk geval aan mijn eerste vipassana-retraite. Een fenomeen waarmee ik vele jaren terug in principe kennismaakte via deze film: Doing Time, Doing Vipassana. Alweer die tijd… Als bewoners van Indiase gevangenissen al mediterend hun binnenrijk kunnen opschonen, dan kan ik er ook wel iets mee. En daar ben ik wel aan toe. Nu het leven zo anders aan het worden is, probeer ik me te verhouden tot de zekerheid van naderend groot onheil èn van al dat kleine goud van alledag, in dit ene leven. Het liefst wil ik dat tegelijkertijd, maar dat lukt niet zomaar elke dag, en misschien kan dat ook helemaal niet.
Wat wel kan, is dieper in mezelf kijken door maximaal stil te worden, en open en nieuwsgierig zien te blijven naar de conditioneringen die me tot hier hebben gebracht. En daarlangs, daaraan voorbij, daaronder, daarachter of dieper daarbinnen de oorspronkelijke kwaliteiten tegen te komen die ons als levend organisme en wonderbaarlijk wonderschoon verschijnsel gegeven zijn, waar we in wezen uit bestaan. Die conditioneringen beschouw ik als over de datum – in deze interessante tijden heb ik meer aan zuivere kwaliteiten: helderheid om te kunnen onderscheiden, compassie om dieper verbonden te kunnen blijven, kracht om de waarheid te kunnen dragen, moed om hem te kunnen leven, en zo nog even door.
Ik zou heus, eerlijk waar, niet weten hoe ik mijn geëngageerde bestaan met voldoende voldoening en plezier zou kunnen inkleuren, als het niet een of andere spirituele bodem had. Want in deze tijden – die zeker weten nog veel ‘interessanter’ gaan worden dan ze nu al zijn – ben ik op één waarde gestuit die ik vooralsnog wat makkelijker weet te omarmen dan alle chaos.
Voor alle onheil heb ik geloof ik niet gekozen, maar deze kans wil ik niet laten schieten, hoe ouderwets ook: ken uzelve. De toestand in de wereld vraagt, met – zacht gezegd – steeds luidere stem dat we tot het gaatje gaan, niets van onszelf achterhouden. Maximaal de mens worden die in ons zit te wachten, en misschien nog wat schuchter aanklopt; de gordijnen oprollen die daar de zon verduisteren.
In de manier waarop ik de aanloop naar morgen neem, zo heb ik bedacht, lijk ik gehoorzaam aan de opdracht die Jan Rotmans meegaf aan zijn voorlaatste boek: ‘Omarm de chaos’. Oh ironie. Ik heb het niet gelezen, maar de titel spreekt me toe. Teveel losse eindjes, teveel onaf geregel, teveel gefrustreerde impulsen. Ik vind er van alles van. En wat doe ik toch mn best. Ga ik het kunnen laten?
Deze is niet Chinees, maar van Marianne Williamson; aan de buitenkant misschien een beetje uitgekauwd, maar ik laat me graag verrassen.
Our deepest fear is not that we are inadequate. Our deepest fear is that we are powerful beyond measure.
It is our light, not our darkness that most frightens us.
