Je moet de mogelijkheid om particulier op het platteland te kunnen wonen niet koppelen aan boerderijen die leeg komen te staan, want dan bepaalt het toeval waar het platteland een andere bestemming krijgt dan de agrarische. Je moet gebieden aanwijzen met ruimte voor de boer en gebieden met ruimte voor wonen of andere activiteiten.
Dat zegt Joost Pleiter, makelaar en taxateur in Oldebroek. Pleiter neemt zijn eigen woonomgeving als voorbeeld: “De randmeerzone zou je bijvoorbeeld kunnen inrichten voor landbouw, terwijl de landgoederenzone zich beter leent voor bewoning. Als ik dat naar Salland vertaal moet je kijken naar de gebieden die eerder al aangewezen zijn als de Landbouwontwikkelingsgebieden, de LOG’s, daar moe je de landbouw dan ook concentreren, op andere plekken kun je dan meer ruimte geven aan wonen of andere kleinschaliger bedrijvigheid.”
We vragen Pleiter naar zijn mening over wonen op het platteland omdat dat een heet hangijzer is. Er is woningtekort én boeren stoppen met hun bedrijf: 1 + 1 = 2 denk je dan. Maar Pleiter legt uit dat dat zo makkelijk niet werkt. Twee zaken:
Ten eerste:
“Het is niet zo dat er tegenwoordig veel meer boerenbedrijven leeg komen te staan dan vroeger. Dat is een heel continu proces. Wat er nu vrij komt, dat kwam er veertig of vijftig jaar geleden ook zo ongeveer wel vrij. Twee tot drie procent van de boeren stopt er ieder jaar mee. Dat is een autonome ontwikkeling. En die zes boeren die de provincie dit najaar uitgekocht heeft, dat is zes extra in drie jaar, in de hele provincie: een druppel op een gloeiende plaat.”
Ten tweede:
“De bedrijven die nu vrij komen hebben een heel ander karakter dan de bedrijven die tien jaar geleden of langer geleden vrij kwamen. Vroeger had de boerderij een voorhuis met de deel er aan vast, dat waren aantrekkelijke opstallen om te verbouwen tot woonboerderij. Maar wat er nu vrij komt, dat zijn vaak bungalows met losse stallen erbij, het zijn vaak al ruilverkavelingsboerderijen. Dat is al veel minder courant om over te nemen voor burgerbewoning!”
Pleiter vindt dat wet- en regelgeving een goede transitie van het platteland in de weg staat.
Vanuit de boer bekeken: “het is echt niet zo dat de eigenaar er lekker van binnenloopt bij verkoop. Zijn landbouwgrond was bijvoorbeeld veel meer waard dan wanneer het een agrarische bestemming krijgt. De boer draait amper break even. En de papieren rompslomp, het ambtelijke overleg, de verervingsbijdrage, de compensatie voor landschapswaarde en nog veel meer gedoe die je met bijvoorbeeld rood voor rood hebt, die ben je ook liever kwijt dan rijk.”
Vanuit de burger bekeken: “Als je in het buitengebied gaat wonen wil je niet al te veel last van het boerenbedrijf hebben. Daar zijn ook wettelijke normen voor. En wie er het eerst woont, diens normen gelden. Je kunt dus niet zo maar iedere boerderij omzetten voor particulier wonen.”
“De boerderijen die vandaag de dag leeg komen zijn, hoe zal ik dat zeggen, ik kan soms ook genieten van lelijkheid… In de stallen kun je wellicht kleine bedrijvigheid kwijt, maar de kans is groot dat je moet slopen. Allerlei regels maken het moeilijk voor het beste vervolg te kiezen. Als je echt naar de opgaven van deze tijd wil kijken, naar de zoektocht naar nieuwe woonruimte, naar de energietransitie, naar minder reisbewegingen, naar extra inkomsten voor de boer, dan kom je er niet door netjes door het hoepeltje van de overheid te springen. Het is dan beter per keer naar de situatie te kijken en per situatie steeds de beste beslissing te nemen. Als opbrengst en doelmatigheid in balans zijn is die oplossing altijd de beste. Daar past ook bij dat je op sommige plekken minder agrarisch bedrijf wil en op andere plekken minder burgers. Pas op voor een confetti van activiteiten. Want op den duur gaat dat botsen. Niet dat ik dat kaartje van minister Van der Wal er bij wil halen want dat was niet zo’n goed plan, maar zo’n soort vlekkenkaart over Nederland leggen is voor waar je wel en niet intensiever wonen toestaat geen gek idee.”
Als pakket van ‘opbrengst en doelmatigheid’ denkt Pleiter aan energie, water, biobased bouwen, de kwaliteit en de waarde van de bodem, aan de mogelijkheden voor ondernemen… “Hoe kan de nieuwe functie van een leeggekomen agrarisch opstal het gebied versterken, hoe kan de omgeving zich er aan optrekken. Als je dat als leidraad neemt, met een visie die verder gaat dan de eerste twintig jaar, dan denk ik dat je goede keuzes maakt voor de transitie van het platteland. Kijk ook maar naar hoe ze daar vroeger over dachten. Toen werden er boerderijen gebouwd voor de eerst komende driehonderd jaar. Die staan nog steeds fier overeind. Ik denk dat dat een duurzame gedachte is.”
