Welke politieke partij heeft het lef om met de boeren tot eerlijke noodzakelijke transities te komen

De beste boeren wonen in Nederland, wordt in de hele wereld gezegd. Ze lopen voorop in kennis en bedrijfsvoering. Maar dit eenzijdig ‘economisch’ denken is te ver doorgeschoten. Grote veranderingen staan er aan te komen. Maar wie durft dat de boeren te vertellen?

Door Kees Huls

Evolutie
Zoals in vele branches vond er ook in de agrarische wereld schaalvergroting plaats, waardoor de boeren hun directe invloed verloren in hun coöperatieve banken, voederleveranciers en melkverwerkers etc.. Deze organisaties groeiden uit tot min of meer zelfstandige bedrijven met hun eigen portefeuilles met andere (eigen)belangen dan hun leden. Ook de politiek luisterde niet meer naar de individuele boer maar alleen naar hun organisaties. Alle tot de keten behorende bedrijven zoals pootgoedleveranciers, melkverwerkers, voederleveranciers, maar ook landbouworganisaties, bouwbedrijven, machineleveranciers enzovoort zitten in dezelfde door de bank gecontroleerde bubbels, waar je als individuele boer weinig tegen kunt uitrichten. Je wordt dus min of meer verplicht in hun circus mee te draaien in een traject dat eigenlijk grote veranderingen vereist, die vaak tegen de belangen van bovengenoemde partijen ingaan. Deze organisaties hebben ook weer als adverteerders/ geldschieters invloed op de vakbladen/ -sites, waardoor de boeren bekogeld worden met informatie die wel objectiever, vernieuwender en constructiever zou mogen zijn.

Grondprijzen
De Nederlandse boer werd/ wordt ook gedwongen tot efficiency door de hoge grondprijzen die in ons kleine dichtbevolkte landje aan de orde zijn. Ook hier hebben de banken baat bij zo hoog mogelijke prijzen omdat ze daarvoor meer leningen kwijt kunnen en de onderliggende waarde hun risico kleiner maakt. Deze hoge grondprijzen maken het ook weer noodzakelijk tot schaalvergroting over te gaan, waar de andere partijen dan weer voordeel aan hebben. En de boer wordt verder vermalen. Ook deze tendens moet gekeerd worden!

De boeren liggen wakker, de banken niet
Deze organisaties en de politiek legden druk op de boeren om verkeerde zakelijke beslissingen te nemen, zoals bijvoorbeeld om de veestapel uit te breiden na het opheffen van het melkquotum. Op het diepst van de bankencrisis gingen boeren nieuwe grotere stallen bouwen en waren zij het enige lichtpuntje in de bouwwereld waar nog wat verdiend kon worden. Maar toen de stallen net klaar waren brak de fosfaatcrisis uit en werd verordend dat de veestapel niet uitgebreid kon worden, waardoor achteraf gezien zinloos in geïnvesteerd werd. Voor de boer tenminste, niet voor de bank en de bouwbedrijven en installateurs. Banken liggen daar totaal niet wakker van omdat de boeren met hun grond en opstallen het zekerste onderpand bieden. Maar de boeren liggen wel wakker! Vervolgens wordt het steeds duidelijker dat nieuwe klimaatmaatregelen, met name op het gebied van stikstof vergaande consequenties hebben. Ingrijpende maatregelen zijn nodig en zullen de agrarische wereld op hun kop zetten, maar de boeren mogen daar absoluut niet het slachtoffer van worden, ze zijn al te lang gemanipuleerd.

Transitie
Het is duidelijk dat de klimaatdoelstellingen, maar ook de armoede en honger in de wereld een omwenteling vereisen. Meer kansen voor lokale boeren. Dit heeft niets te maken met zaken in het verleden verkeerd gedaan te hebben maar alleen met aanpassing aan ontwikkelingen. Zoals dat jaren geleden met de kolenmijnen ging en nu met de gaswinning gebeurt. Het is niet meer haalbaar om soja uit Zuid Amerika te halen en de halve wereld rond te karren met dieren, die tegen de laagste prijs geleverd moeten worden en waar de boeren door hun steeds slechtere onderhandelingspositie onvoldoende aan kunnen verdienen. We zullen naar de circulaire landbouw en veeteelt moeten gaan waarbij geen van ver geïmporteerde meststoffen nodig zijn en de afzet van hoogwaardiger producten niet te ver uit de buurt plaatsvindt tegen een fatsoenlijke prijs. Wellicht moeten er weer minimum consumentenprijzen ingevoerd worden en moeten boeren zich weer in kleinere (coöperatieve) verbanden gaan organiseren om hun positie te versterken. Moeten we niet terug naar een systeem van gilden, waar alleen vakmensen versproducten mogen verkopen en supermarkten daarin beperkt worden? Ook is te denken aan heffingen op buiten- EU grond-, mest- en gifstoffen en transport van dieren en goederen buiten een bepaalde cirkel. Ook vrijstelling of verlaging van het BTW tarief zal helpen.

Zuinig zijn op agrarische grond
Circulaire activiteiten vragen relatief meer grond. Vruchtwisseling en plantafstand moet meer gerespecteerd worden voor sterke rassen, die met eigen meststoffen bewerkt kunnen worden. Ook moet er weer meer aandacht gegeven worden aan singels en houtwallen om insectenplagen te voorkomen. Er moet dus voorzichtig omgesprongen worden met de beschikbare grond. Er doen zich nu allerlei verleidingen voor die tot nog hogere grondprijzen kunnen leiden, zoals zonneparken en toeristische activiteiten. Dit mag niet verder uit de hand lopen! Boerenland moet in handen van de ‘moderne’ boeren blijven!

Aanpak
Welke politieke partij durft op dit gebied duidelijke taal te spreken en de agrarische wereld op een positieve manier tot grote en niet te voorkomen veranderingen te brengen. Hierbij moeten de financiële belangen van de boeren voorop staan. Door allerlei door de politiek en de coöperaties gestuurde ontwikkelingen zitten zij immers al jarenlang in de hoek waar de klappen vallen. Nu is het de tijd om ze hiervoor schadeloos te stellen, waarbij de coöperaties ook zeker hun steentje zullen moeten bijdragen. In de nieuwe tijd moeten fatsoenlijke prijzen voor verantwoord geproduceerd voedsel weer leidend worden.