Iedereen heeft te maken met de overgang naar een klimaatneutrale samenleving. Voor het halen van de klimaatdoelen is brede betrokkenheid en actieve participatie van overheden, bedrijfsleven en burgers essentieel. In de samenleving is echter bezorgdheid over zowel klimaatverandering als over gevolgen van klimaatmaatregelen. Zorgen over gevolgen voor kosten van levensonderhoud, ervaren (on)rechtvaardigheid en groeiende ongelijkheid blijken belangrijke issues. Dit constateert het Sociaal en Cultureel Planbureau in het onderzoek Klimaataanpak: toekomstbepalende keuzes voor onze samenleving. De energietransitie vanuit burgerperspectief.
Bezorgdheid over gevolgen van maatregelen
Het belang van het tegengaan van klimaatverandering wordt breed gedragen in de samenleving. Het ervaren belang van anders leven om klimaatverandering tegen te gaan, is ook tijdens de coronacrisis onverminderd hoog (peilmomenten zomer en najaar 2020). Veel mensen maken zich echter ook zorgen over de gevolgen van de maatregelen. Het gaat dan zowel om de gevolgen voor kosten van levensonderhoud, als om de effectiviteit van de maatregelen (zijn deze voldoende om klimaatverandering tegen te gaan?). Daarnaast leeft bij een meerderheid (ca. 60%) een gevoel van onrechtvaardigheid over de lastenverdeling van de klimaatmaatregelen, vooral waar het gaat om de verdeling van kosten tussen bedrijven en burgers. Uit het onderzoek blijkt de persoonlijke financiële situatie een belangrijke voorspeller voor het type zorgen, het type onvrede en opvattingen rond lasten en lastenverdeling van mensen. Het klimaatakkoord geeft aan dat brede en actieve betrokkenheid van burgers essentieel is voor het slagen ervan. De vraag is wat de gevonden verschillen in opvattingen doen met de samenleving en met hoe verschillende groepen zich tot elkaar verhouden. De bevindingen onderstrepen dat energietransitie ook een sociaal-maatschappelijk vraagstuk is. Het is van belang daar in de planvorming ontwikkeling en uitvoering van beleid rekening mee te houden.
Wie is aan zet?
Als het aan een grote meerderheid van de burgers ligt, dienen vooral de overheid en grote bedrijven verantwoordelijkheid te nemen voor het tegengaan van klimaatverandering. Tegelijkertijd is meer dan de helft van alle mensen (55%) van mening dat ook (het eigen en andere) huishoudens zelf verantwoordelijkheid moeten nemen.
Gevolgen voor de kwaliteit van leven
Bij ontwerpen van beleid en het uitrollen van klimaatmaatregelen is het belangrijk dat de effecten op de verschillende groepen in de samenleving worden meegewogen. Aandacht voor de gevolgen van maatregelen voor de positie van kwetsbare groepen en voor brede welvaart is daarbij essentieel. Dit betekent ook een verschuiving van de nadruk op het frame van ‘steeds minder mogen’ naar ‘anders, beter en meer’. Zorg ervoor de klimaataanpak zo vorm te geven dat burgers kunnen meeprofiteren van de opbrengsten. Dat kan een gunstig effecten hebben op betrokkenheid en participatie, en de zorgen die nu bestaan mogelijk doen afnemen. De wijze waarop de transitie vorm krijgt en de keuzes die we nu maken zijn van invloed op de kwaliteit van leven van zowel huidige als volgende generaties.
