Dat er iets moet veranderen aan ons landbouwsysteem werd in 2022 nog duidelijker dan het al was. We moeten naar een systeem dat niet alleen minder stikstof uitstoot, maar op álle vlakken eerlijker en gezonder is voor producent en consument. Hoe kunnen we de boer meer perspectief bieden hieraan mee te doen? En hoe kun je zelf meedoen?
Akkerbouwer Bonne Poelma meet elke seizoen de hoeveelheid stikstof in de bodem. Hij ontdekte twee maanden geleden dat er voldoende stikstof in de bodem van een van zijn percelen zit om biologische uien te gaan telen.
“We zitten midden in het omschakelproces naar biologisch”, vertelt Bonne. “Samen met mijn ouders en oom ben ik al twee jaar bezig met biologisch gras op de gezondste percelen. Nu ben ik toe aan een iets intensiever gewas.” Voor een akkerbouwer geldt dat als hij zijn gewassen biologisch wil kunnen verkopen hij gebruik moet maken van biologische mest en geen chemische bestrijdingsmiddelen kan inzetten. Daarnaast moet hij meer verschillende gewassen gaan verbouwen zodat er meer wordt afgewisseld. Dat houdt de bodem gezonder zodat er meer leven in terug kan komen.
(tekst loopt door onder afbeelding)
Bonne is pas 24 en werkt inmiddels al zijn halve leven mee op het land van zijn ouders en oom. Die deden het boeren ‘erbij’. Maar omdat de jonge boer die sinds 2018 officieel in het bedrijf zit op een gegeven moment het bedrijf overneemt en fulltime wil boeren moest hij de grond samenvoegen en kreeg hij van zijn familie de ruimte om de keuze voor biologisch te maken.
Actieplan voor meer bio
Voor de uitbreiding en transitie maakt Bonne gebruik van het speciale omschakelkrediet bij Triodos Bank. Dit is een lening die de boer pas terug hoeft te betalen vanaf het moment dat hij is omgeschakeld. Paul Kortekaas, manager Landbouw&Voeding bij Triodos Bank licht toe: “Naast dat we bestaande biologische boeren financieren willen we juist boeren financieren die gaan omschakelen naar biologisch. Nederland loopt ontzettend achter in Europa als het gaat om duurzame landbouw. We veranderen het systeem niet als we alleen maar geld lenen aan dat handjevol boeren die al heel innovatief zijn.”
Nederland blijft inderdaad achter omdat er hier maar 4,4% van de grond biologisch is. Het gemiddelde in Europa is ruim 9% en er zijn 21 landen die het beter doen. Oostenrijk steekt er met kop en schouders bovenuit: daar is ruim 25% biologisch. Er liggen duidelijke ambities om eindelijk meters te maken. In eerste instantie op Europees niveau waarop Eurocommissaris Frans Timmerman verantwoordelijk is voor de Green Deal die ervoor moet zorgen dat in 2030 55% minder CO2 wordt uitgestoten ten opzichte van 1990. Omdat intensieve landbouw een groot aandeel heeft in de vervuiling is hier een aparte zogenaamde ‘Farm to Fork’- strategie voor met een duidelijk doel. In 2030 is 25% van alle landbouw in Europa biologisch. Eind 2022 presenteerde het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een actieplan om de biologische productie in Nederland te vergroten. Hierin wordt naar 15% biologisch in 2030 gewerkt.
“Natuurlijk vinden we die 15% niet ambitieus genoeg”, zegt Paul. “We zitten in een beslissende fase om de verdere opwarming van de aarde tegen te gaan, biodiversiteit te herstellen en herstellenen de kwaliteit van ons water goed te houden. Daarnaast zien we biologisch nog maar als een beginpunt.” Toch is hij ook positief over het commitment omdat de overheid zich nu voor het eerst uitgesproken heeft voor het biologische label, en dat is wel zo duidelijk. “Voor het eerst willen we met heel veel organisaties hetzelfde. Als we het blijven hebben over natuurinclusief weet zowel de boer als de consument niet waar hij aan toe is.”
Dat is misschien wel te danken aan het Groenboerenplan dat in de zomer van 2022 op papier werd gezet. Het was in de zomer van 2022 en Geer van de Veer, oprichter van Herenboeren, kwam met vier andere organisaties samen omdat het nu echt noodzakelijk werd te laten horen dat de landbouwdiscussie niet alleen over stikstof zou moeten gaan. Met de Herenboerenbeweging ondersteunt hij burgers met de oprichting van natuurgedreven coöperatieve boerderijen. Hierbij runnen burgers zelf een kleinschalige boerderij waar een herenboer in dienst is. Ook hij staat hiermee voor een ander systeem. Waarmee ons eten gezonder wordt, waarmee we vooral lokale producten eten en waarmee een oplossing is voor de dure grond. “Het hele systeem moet op de schop. De biodiversiteit gaat verloren, de lucht is vervuild en de bodem raakt uitgeput. Stikstof is maar een onderdeel, maar omdat dit juridisch is vastgelegd hebben we het alleen daarover.”
Groenboerenplan
Geert: “Begin juli presenteerden we daarom het Groenboerenplan. De naam doet vermoeden dat het een plan voor boeren is, maar het is een plan namens 2500 boeren die laten zien hoe het anders kan. Het plan is een advies aan de overheid in tien punten.” Dit plan, waar Triodos Bank ook ondertekenaar van is, roept de overheid op om het voedselsysteem te veranderen. “Willen we dat meer dan een handvol boeren iets verandert, moeten boeren die omschakelen ondersteund worden, de grond betaalbaar zijn en moet de consument betere keuzes kunnen maken.”
Het plan werd massaal ondertekend, waaronder door 900 organisaties. Paul Kortekaas: “Een enorme winst, we staan allemaal voor gezonder en eerlijker landbouwsysteem, maar tot voor kort waren we het bijvoorbeeld niet met elkaar eens of we het biologisch keurmerk nastreefden en daar hebben we nu voor gekozen.”
Prima allemaal. Besef wel dat de triodosbank uit gaat van de antroposofie. En wil je daar bij horen? Enige verdieping is wellicht gewenst.