Ongeveer elf jaar geleden, op het moment dat ik voet zette op Schiphol, was ik een vreemdeling in de volle betekenis van het woord. Ik kende niets, geen vertrouwd gezicht, geen taal waarop ik kon vertrouwen, geen specifieke bestemming, behalve het overweldigende gevoel dat ik een veilige plek had bereikt. Maar zelfs veiligheid voelde vreemd voor mij. Ik zag een politieagent en een agente aan de zijkant staan, pratend en naar mij kijkend. Ik voelde dat ik het onderwerp van hun gesprek was, dus naderde ik hen aarzelend.
De agente vroeg me rustig:
“Waarmee kan ik u helpen?”
Ik antwoordde terwijl ik een traan probeerde te onderdrukken:
“Ik ben Syriër…”
Ze draaide zich naar haar collega en zei:
“Ik zei toch dat hij uit Syrië kwam?”
Op dat moment voelde ik iets onbeschrijfelijks, een gevoel dat leek op wees zijn, alsof ik een kind was dat zijn toevlucht had verloren. Ik was slechts iemand die zei dat hij uit Syrië kwam, maar het gewicht van dat woord droeg het verdriet van een hele natie. Dat weerspiegelde zich in hun gezichten, hoewel ze verder niets zeiden.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding )
Sinds die dag heeft de angst me niet verlaten. Het is geen angst voor de politie of de nieuwe samenleving, maar een diepere angst, gevormd in mij gedurende vele jaren onder een dictatoriaal militair regime, dat angst tot een identiteit maakte, en dagelijks overleven tot een wonder.
Onder de vatbommen en granaten leerde ik hoe ik zonder angst kon leven. Niet omdat ik moedig was, maar omdat, als ik niet stierf, ik moest doorgaan. De vrees voor de dood vervaagde in mijn verbeelding, en mijn eerste zorg werd: hoe eindigt mijn dag? Waar slaap ik? Hoe eet ik? Hoe vlucht ik als ik het geluid van een raket hoor? Hoe leef ik alleen tot het einde van de dag?
Ik werd ’s ochtends wakker en de ochtend was mijn slechtste moment. Ik dacht alleen maar: wanneer kan ik weer slapen? Niet omdat slapen rust was, maar omdat het een ontsnapping was aan de dag.
Toen kwam ik naar Nederland, naar een georganiseerde samenleving, waar de wet alles regelt, een staat die haar stem niet verheft tegen de burger, noch een mening onderdrukt. Hier begon ik een andere betekenis van veiligheid te leren. Niet angst, maar respect. Niet ontzag, maar orde. En ik realiseerde me dat wat we lang hadden gemist, het vertrouwen tussen individu en staat was.
Ik kwam uit een plaats waar we gewend waren de staat te vrezen, terwijl hier de staat samen met de burger wordt opgebouwd, niet boven zijn hoofd. Hier houden mensen zich aan de wet, niet omdat ze er bang voor zijn, maar omdat ze respect hebben.
Vandaag schrijf ik omdat ik geloof dat het opbouwen van samenlevingen begint van onderaf, van burgers die elke dag vertrouwen zaaien, zelfs als ze vluchtelingen zijn. Ik schrijf om te zeggen dat angst niet langer nodig is voor de staat om ontzag te hebben, en dat het opbouwen van vertrouwen het grootste project is voor iedereen die onderdrukking heeft meegemaakt en vrij wil ademen.
In dit artikel ben ik niet alleen een vluchteling, maar een getuige van het begin van een nieuw leven, waarin ik de eerste stenen van vertrouwen leg, en ik roep iedereen die een soortgelijke ervaring heeft gehad op om te beginnen waar ik nu ben, niet waar we waren.
In Syrië, toen ik aankwam, vroeg de grenspolitie mij iets (en dit doet me denken aan wat mij in Nederland overkwam):
Ik voelde me ook een vreemde, of bijna een vreemde.
“Waar kom je vandaan?”
Ik zei: “Uit Nederland.”
Hij zei: “Uit welke provincie?”
Ik zei: “Uit Idlib.”
Hij zei welkom: “Welkom terug in het land.”
Dit was vreemd in de dagen van het dictatoriale regime, waar degenen die het land binnenkwamen werden beroofd en vernederd door de politie.
Ik zei tegen mezelf: “Oké, dit is een goede transformatie naar (Hollandisering), ik bedoel de uitdrukking die ik heb bedacht: de transformatie van Syrië naar… Nederland.”
Na mijn binnenkomst in het land weet ik niet waarom de angst weer in mij opkwam, het is een angst die je een fobie of innerlijke paniek kunt noemen, waarbij je voelt dat je hart bang is. Een soort stille angst die in mij leeft, en telkens als ik van plan ben ergens naartoe te gaan, voel ik een beetje angst, dan bevind ik me op de plek en wil ik niet vertrekken.
De waarheid is dat er een psychologische test is die we in Syrië hebben ontdekt, namelijk dat zolang je onder bombardementen bent, de angst verdwijnt, maar zodra je een tijdje in veiligheid leeft, je je afvraagt hoe je niet bang was, en je bang wordt om terug te keren. Het is een eenvoudig voorbeeld dat mij overkwam toen ik met mijn gezin naar de universiteitswoningen van de nabijgelegen universiteit vluchtte toen de bombardementen op mijn stad in 2013 heviger werden. Toen verbleven we een week in de universiteitswoningen en voelden we ons veilig. En hier voelden we dat gevoel: hoe waren we niet bang? We waren zelfs bang om terug te keren, en de eerste dag was moeilijk, alsof we ons opnieuw moesten aanpassen, daarna raakten we weer gewend aan het leven zonder angst.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding )
Ik dacht als iemand die elf jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond, wat zeker niet weinig is. Het is een voldoende periode om veel van je gewoonten te veranderen en je aan te passen aan nieuwe gewoonten en een ander levensritme. Ik kwam uit een land van bijna absolute veiligheid, en ik hoop dat deze situatie blijft. Maar mijn Nederlandse persoonlijkheid kon zich daar niet gemakkelijk aanpassen, want de realiteit accepteert veel dingen niet gemakkelijk. Het belangrijkste is de veiligheidsgordel in de auto. Ze zeggen dat Syrië, vanwege de corruptie van de politie, het enige land ter wereld is waar mensen de veiligheidsgordel doorknippen zodat deze geen waarschuwing geeft. Inderdaad, ik huurde een zeer moderne auto en was verrast dat ze de veiligheidsgordel hadden doorgesneden, wat blijkbaar een Syrische gewoonte is, maar ik verwacht dat dit nu zal eindigen nadat de nieuwe politie een sterke strijd tegen corruptie is begonnen.
Maar het belangrijkste is niet de veiligheidsgordel, maar het denken aan veiligheid vanaf het moment dat je in de auto stapt. De veiligheid in de periode dat ik daar was, was uitstekend, geen grote gevechten of problemen. Er waren de Druzen in het zuiden die bezorgd waren, vooral hun religieuze leider die pleit voor een seculiere staat en weigert afstand te doen van het bestuur van zijn regio op religieuze basis. Dit is een andere vreemde Syrische tegenstrijdigheid.
Ik merkte dat ik bang was voor politieke verdeeldheid en vurige discussies die dagelijks worden aangewakkerd op sociale media over Syrië. Daar was ik verrast dat wanneer je het centrum van het vuur noemt, je de hitte niet voelt. Daar verdwijnt bijna alles wat je op sociale media ziet en keer je terug om te bevestigen dat het dichtst bij de waarheid is om op de realiteit te zijn, op de grond. De rol van de correspondent of journalist, als hij ver weg is, zal afhankelijk zijn van sociale media, en zal daarom niet eerlijk zijn of zelfs de waarheid niet overbrengen.
In Syrië zijn er geen sociale media-gevechten. Daar zijn mensen bezig met hun dagelijks leven, met het voorzien in brood voor hun kinderen. Terwijl wij, Syriërs in het buitenland, veel stof doen opwaaien op sociale media, en sommigen van ons sektarische oorlogen beginnen terwijl ze comfortabel in Nederland of Duitsland zitten.
Wanneer je in het centrum van het vuur bent, zul je overleven! Maar ik kan daar niet lang blijven, daarom was mijn metgezel een notitieboekje en een programma op de mobiele telefoon om notities op te nemen en automatisch om te zetten in tekst.
Deze transformatie van een gesloten gewelddadige wereld naar een vrije samenleving, en vervolgens terugkeren naar de eerste wereld vanuit de vrije samenleving, leert me elke dag dat de realiteit eerlijker is dan wat je in de media ziet, en dat veiligheid niet alleen de afwezigheid van angst is, maar het opbouwen van vertrouwen.
