Ik heb wel eens een stuk geschreven over noaberschap, een fantastisch fenomeen dat vooral werkt als je bent zoals de rest ook is. Maar wat als je afwijkt? Als je andere gedachten hebt? Een tolerante samenleving zou daar mee om kunnen moeten gaan. Maar in de praktijk zit dat toch anders in elkaar. Mensen hebben van nature de neiging groepjes te vormen. Een van de consequenties daarvan is dat er mensen zijn die niet bij zo’n groepje horen.
Jitske Kramer gaf gisteren heldere voorbeelden van die groepsvorming. De strenge hoofddoekjesregel in Iran met doodmartelen als uiterste consequentie als je je niet aan de regel houdt. Of okselharen bij vrouwen? Dat is zomaar een cultureel dingetje geworden in de westerse wereld. Normen verschuiven ook: topless zonnebaden bijvoorbeeld. En wie bepaalt de norm in huis als moeder vindt dat je op moet ruimen en zoonlief zegt dat hij het probleem niet ziet?
Ken je dat gevoel van alleen naar een feestje gaan en proberen aansluiting te vinden bij een groepje? Heel ongemakkelijk probeer je binnen hun cirkel te komen, maar als je daar eenmaal bent voelt het nog steeds niet goed: je hebt andere culturele gedragingen.
Jitske Kramer gebruikt de (wellicht bekende) foto van allemaal vogels op een draad waarvan er eentje op de kop hangt. Die ene vogel is dwars, die zegt er iets van als hij er iets van vindt. Die wijst John de Mol er op dat hij er financieel beter van wordt door Johan Derksen zendtijd te geven met zijn seksistische praat. Die vogel op de kop wijst die ene oom op seksisme. Die vogel durft het aan ons te vertellen dat onze veeteelt over 25 jaar tot vragen zal leiden bij kleinkinderen: zeg opa, deed jij er aan mee die dieren te mishandelden?
Maar die vogel op de kop is net zo goed de saboteur op het werk, de dwarsligger in de familie, de roddelaar in de vriendengroep.
Een college in het theater. Wat een prachtige manier om een verhaal te vertellen. Helemaal als je Dolf Jansen er bij hebt om de spanningsboog even te doorbreken. Dan zijn die twee uur les krijgen zo voorbij en dan heb je er toch een heleboel van opgestoken. Wel allemaal wat anders, bleek uit de flarden van gesprekken die ik in de nazit om me heen opving. Maar dat had Jitske Kramer al uitgelegd. Je denkt misschien wel dat iedereen hetzelfde denkt als jij, maar het is juist andersom: níemand denkt hetzelfde, iedereen heeft een ander beeld van de werkelijkheid.
