Wanneer ik in de lokale boekhandel ben, vind ik daar opvallend weinig boeken die tot het fantastische genre behoren. Voor de duidelijkheid: dat zijn boeken binnen de genres fantasy, sciencefiction en horror. Of laat ik het anders zeggen: die boeken zijn er wel, maar het zijn nagenoeg allemaal vertalingen van boeken die bewezen hebben in het buitenland goed te verkopen. Vooral series doen het goed. Ik snap het wel. Een boekhandel is natuurlijk geen liefdadigheidsinstelling. Het heeft geen zin om iets proberen te verkopen als daar geen of nauwelijks vraag naar is. Ondanks dit gegeven mocht mijn boek Mozaïek van Geluk (dat binnen het fantastische genre valt) een periode fysiek bij Korten boek en kantoorhandel in Olst in de winkel liggen.
De boer moet winst maken
De bibliotheek laat eenzelfde beeld zien. Daar vind je vooral romans, literatuur en thrillers. Naar boeken binnen het fantastische genre moet je goed zoeken. Als ze er al zijn, staan ze meestal niet als zodanig aangeduid. Neem bijvoorbeeld het boek Klifi van Adriaan van Dis, dat op boekencommunity Hebban onder “literatuur en romans” valt. Blijkbaar hebben we in Nederland een afkeer van het fantastische genre. Is het wat de boer niet, kent dat eet hij niet? Of komt het doordat we er gewoon niet mee in aanraking komen en dus simpelweg niet van het bestaan ervan weten? Dat grote spelers in de boekenwereld hier een grote rol in hebben, moge duidelijk zijn. Het is ook veel goedkoper om een Engelstalig boek dat al bewezen heeft goed te verkopen naar het Nederlands te vertalen, dan een boek van een onbekende Nederlander nieuw op de markt te brengen. Ook in de boekenwereld draait het helaas steeds meer om winst maken. De hardwerkende auteur is hier de dupe van. Hij of zij krijgt vaak minder dan 10% van de verkoopprijs. Er zijn weinig auteurs die daarvan kunnen leven. Vooral de grote blauwe online reus neemt een grote hap uit de taart.
Eenzijdig aanbod
De lezer is hier ook slachtoffer van. Hij krijgt immers alleen voorgeschoteld wat al bewezen heeft winst te maken. Vergelijk het met een winkelstraat in een gemiddelde stad. Daar zie je steeds meer de bekende grote ketens, ten koste van de lokale ondernemers. De kleintjes moeten opboksen tegen het budget van de grote jongens.
Zichtbaarheid
Wat me opvalt, is dat het fantastische genre het op televisie wel goed doet, getuige het succes van bijvoorbeeld de Koreaanse serie Squid Game. Waarom we boeken van Nederlandse auteurs in ditzelfde genre niet ook gaan lezen is lastig te beantwoorden, al doet George van Hal in dit artikel van de Volkskrant een poging. Het heeft zeker iets met zichtbaarheid te maken, mede veroorzaakt door de hier boven genoemde redenen. Dat de Volkskrant op 11 mei jl. een artikel schreef over sciencefictionschrijver Johan Klein Haneveld juich ik alleen maar toe. Deze artikelen zorgden meteen voor een toename in het aantal leden van de facebookgroep Science Fiction & Fantasy Boekenclub. Hier ligt de nadruk op boeken binnen het fantastische genre die bedoeld zijn voor volwassenen, met daarbij veel aandacht voor oorspronkelijk Nederlandstalig werk. Wie weet wordt één van de daar aanwezige auteurs de nieuwe Tolkien of Asimov. Nu alleen nog een manier vinden om deze talenten meer zichtbaarheid te geven.
Lees hier de andere reflecties van Liesbeth.
Bezoek ook haar website.
Mooi artikel, Liesbeth. Ik denk overigens dat Nederlanders geen afkeer hebben tegen het Fantastische boeken-genre in het algemeen – in veel boekhandels ligt een ruim aanbod aan Engelstalige en vertaalde buitenlandse Fantasy & SF. In Nederland heerst in mijn ogen een typisch Nederlandse aversie tegen Nederlandse SF en Fantasy voor volwassenen. Tolkien en Asimov mogen wel, dat is immers echte Literatuur. Maar o wee als een Nederlandse schrijver zich aan het fantastische genre waagt, zeker als deze schrijver nog niet bekend is in de mainstream-literatuur. Een boek van een Nederlandse auteur moet gaan over Calvinistische jeugdfrustraties, psychische problemen, alledaagse dingen, criminele intriges, politieke wantoestanden, de kleine en grote frustraties van het leven, huwelijksperikelen, overspel… maar alsjeblieft toch geen Fantasy en al helemaal geen science fiction! Als een kaaskop verzonnen onzin op papier zet dan is dat belachelijk, hooguit lachwekkend en kan het zeker niet serieus worden genomen. Nederland is te klein (van geest) om te geloven dat Nederlandse auteurs grootse verhalen uit andere werelden kunnen creëren.
Ik kan me zeker vinden in jouw reactie. Gelukkig krijgen Nederlandstalige boeken (zoals jouw Ontdekking van de mens-serie) op plaatsen als de Sciencefction en Fantasy Boekenclub op facebook wel voldoende aandacht.
En mensen als Tais Teng en Jaap Boekenstein hebben zelfs een heel nieuw genre uitgevonden, dat zich volledig in Nederland afspeelt: het ziltpunk.
Pingback: Publicatie in tijdschrift, een leuke discussie en een boek vol met handgeschreven reacties – Liesbeth Jochemsen