In taaltijdschrift Neerlandistiek belicht dr. Jan Nijen Twilhaar in een artikel hoe soms bepaalde informatieborden vragen kunnen oproepen. In deze context vond HierInSalland wat daarin over Salland gemeld werd erg leuk:
Lees hier het volledige artikel
Bord Gastvrij Salland
Nu heb ik ook een eigen probleembord en daarmee ben ik al lange tijd in worsteling: een welkomstbord voor toeristen die in Salland vertoeven. In 2016 werd in Salland het eerste welkomstbord geplaatst. Het was de eerste van de in totaal zestien borden langs de toegangswegen in Salland.
De weggebruikers worden erop geattendeerd dat ze Salland binnenrijden en het bord zou bijdragen aan een betere zichtbaarheid van de regio en de continue beleving van Salland vergroten. Iets minder vaag is de doelstelling dat het bord de Sallandse gastvrijheid benadrukt en de diversiteit en unieke ligging van de regio.
Iets minder vaag, maar nietszeggend, want waarin zou Salland in gastvrijheid en diversiteit van het aangrenzende Twente verschillen en wat moet de toerist met een kwalificatie die de uniciteit qua ligging van Salland benadrukt? Voor elk gebied is zoiets te verzinnen. Een echte querulant zal bovendien vinden dat het bord iets aanmatigends heeft: alsof je verwelkomd wordt in een gebied dat allemaal moois te bieden heeft dat Twente niet heeft.
Een ander punt is verder dat er een jaar geleden geklaagd is over de plaats waar deze borden neer zijn gezet, lees hier meer. Misschien is het om die reden dat de borden (tijdelijk) aan het zicht zijn onttrokken. Ik kan ze in elk geval niet meer vinden.
Waar het mij echter om gaat is de tekst Natuurlijk gastvrij. Het nietszeggende tweede woord levert geen probleem op bij de interpretatie van dit bord, maar wat wordt er bedoeld met ‘natuurlijk gastvrij’? We kunnen zo veel kanten op met deze constructie dat het ook niet duidelijk is of de tekst, die ook een reclameboodschap is, een opzettelijke ambiguïteit in zich draagt. Door het woord ‘natuurlijk’ krijgen we een bepaald soort gastvrijheid, maar het is niet duidelijk welke dat dan is. Wordt er bedoeld
- dat de gastvrijheid in Salland vanzelfsprekend is, dus dat de weggebruiker uiteraard een gastvrij onthaal krijgt zodra hij de grens met Twente is gepasseerd, een gastvrijheid waarvan verondersteld moet worden dat zij een zekere bekendheid geniet, of
- moeten we hier rekening houden met een historische component: een gastvrijheid die in de loop der tijd ontstaan is en die van nature aanwezig is, of
- wordt er bedoeld dat men in Salland een eenvoudige, ongedwongen, ongekunstelde gastvrijheid kan verwachten, die in overeenstemming is met het volkskarakter der Oost- Nederlanders, die niet van al die poespas houden, of
- wil Salland wijzen op de natuur in biologische zin, de landschappen en natuurgebieden, die je gastvrij onthalen op al het moois dat de natuur in dit deel van Overijssel te bieden heeft?
Als de borden terug mochten keren, dan zullen ze waarschijnlijk op andere plaatsen terecht komen. Of de tekst anders is geworden, moeten we met meer onrust in het hart afwachten.
We zien dus dat ambiguïteit in zinnen zonder verdere context gedisambigeerd kan worden door dergelijk zinnen te herformuleren (voorbeeld 1). In tekstverband zullen dubbelzinnige constructies hun ambiguïteit verliezen. Vergelijk voorbeeld 2: als de tekst aangeeft dat Karin in de bewuste nacht een kindje heeft gekregen, vervallen de andere twee interpretaties. Zinnen die (zonder context) opzettelijk ambigu zijn gemaakt, zoals reclameboodschappen (voorbeeld 3), worden niet gedisambigueerd, omdat het effect juist zit in twee interpretaties die allebei relevant zijn voor de consument. Een reclameboodschap kan echter ook ondoorzichtig zijn, zoals het vierde voorbeeld laat zien, waarbij een tekst nietszeggend wordt. Wil men het gewenste effect bereiken, dan moet er een andere tekst voor in de plaats komen.
