Saga van Salland is een indrukwekkend voorbeeld van een verhaal over Salland zoals Salland is. Het boek – de debuutroman van Hans Groote Schaarsberg – eindigt met (mag ik dat al verklappen?) de geboorte van Hans zelf. Hij moet dan nog aan zijn leven beginnen. Inmiddels is hij erachter dat dat leven heel erg bepaald wordt door zijn ouders, zijn voorouders, diens voorouders. En door de grond waarop ze leefden. Dáár ging hij naar op zoek. En schreef er dit boek over. Over zijn Salland, over het setje genen dat hij daarvandaan mee kreeg. Over hoe ze vroeger op het platteland ruilden en zo een mooi leven hadden, maar zo ineens horigen van hun eigen grond werden. Over de handel die in Deventer veel beter was, tot het graan daar via schepen veel goedkoper aangevoerd werd. Over de ruilverkaveling waarbij de hoge omes bepaalden wat de keuterboertjes moesten doen. Niks geen vrije keus, alsmaar horig zijn, doen zoals het hoorde. Over de meesten die stil zwegen, Sallands geworteld in volgzaamheid. Over die enkeling die wel opsprak. En of die het dan redde tegenover die zwijgende horigen?
Saga
Een saga is oorspronkelijk een oud-IJslands of Noors verhaal over land, eer en voorouderlijke strijd. Dat past wonderwel bij de boerenfamilies waarover Hans schrijft. Een boerenvolk dat streed om zeggenschap, om bestaansrecht, om verbondenheid met de grond waarop het leefde. Die strijd ging, net als in de klassieke saga’s, van vader op zoon, generatie op generatie. En – zegt Hans – eigenlijk is die strijd nog steeds gaande.
Hij haalt ter vergelijk graag de haka van de Maori’s aan: een ritueel van verbondenheid met voorouders en aarde. Wat hem betreft is Saga van Salland ook zo’n haka – een bezielde verbinding met de eigen bodem. En net als de Maori’s die hun land zijn kwijtgeraakt aan landrovers, ziet Hans in Salland een parallel: “Wat hebben wij eigenlijk nog te vertellen?” vraagt hij zich af. “Is de zeggenschap over onze grond, en over ons leven, ons ook niet stukje bij beetje afgenomen?”
Een geschiedenis van onderop
Wat als geschiedenislessen eens niet zouden gaan over keizers, generaals en koningen – maar over de verhalen van de mensen? Over de families, het volk, de boer die stil bleef, en die ene die toch sprak? Over die strijd om waardigheid en zeggenschap, generatie op generatie?
Dan is saga van Salland een mooi geschiedenisboek, meteen ook te gebruiken bij de maatschappijlessen.
Wie Hans zelf de haka wil zien doen, vindt hem op hansgrooteschaarsberg.nl.
Maar vooral: lees dit boek. Want deze saga is ónze saga. En hoe meer we haar kennen, hoe steviger we wortelen in onze eigen grond.
