Na het lezen van het boek ‘Je gezicht is nu van ons’ stelde ik mezelf die vraag: wat doen ze eigenlijk met de beelden die ze daar van me maken? Dat leek mij ineens nogal relevant. Mijn hoofd zal wel niet in Opsporing Verzocht terecht raken, waar je wel eens beelden ziet vanaf de geldautomaat. Je moet minstens een misdadiger zijn wil je daar uitgezonden worden, toch?
Nou, daar ben ik niet zo zeker meer van. Gezichtsherkenning wordt (ook) gemaakt én ingezet door mensen die het niet zo nauw nemen met ethiek. Al toen herkenning nog heel onbetrouwbaar was, werd ze gebruikt om bezoekers van congressen van Trump te analyseren, werd er nagedacht om alle bezoekers van de Olympische Spelen en van de Super Bowl via gezichtsherkenning te vergelijken met het gezicht van 1700 criminelen. Niet dat de zoekmachine dat al heel goed kon, maar de gedachte was dat je maar beter een verdachte te veel op de korrel kunt hebben dan een crimineel in de zaal.
Die criminelen zijn dan misschien enge mensen, onder mensen die het technisch mogelijk maken dat je gezichten kunt herkennen zitten ook niet persé alleen maar lieverdjes. Die koppelen zo’n geldautomaten-beeld gerust aan allerlei gegevens van de persoon in kwestie. Ze pakken zo jouw Linkedin-profiel en X-account er even bij, zoeken op Google wat er meer over je te vinden is en binnen een tel weten ze bij Bol.com en Booking.com dat je net geld van de bank gehaald hebt. Interessant om je dus maar eens met wat extra digi-adds om de oren te slaan, of dat je aanbiedingen krijg van winkels in de buurt van de geldtap. Wist je dat jouw fotocamera ook aan jouw profiel gekoppeld is?
Nu was je ook net bij de podoloog geweest waar ze tegenwoordig een zooltje maken vanaf een voetscan. Je gaat op een glasplaat staan, een tablet scant je voet, dat gaat digitaal naar een 3D-printer, waarna je steunzolen over de post thuis gestuurd krijgt die als nooit tevoren als gegoten zitten. Maar ieder voordeel heb z’n nadeel: aan jouw database zijn dus nu ook jouw voeten gekoppeld. Voor die snel werkenden computers is dat geen enkel bezwaar, die scannen in een mum van tijd de hele wereld af naar alle data over jou.
“Nee hoor, ik ben helemaal gezond”, zeg je straks in december weer als je een goedkopere verzekeraar gevonden heb. “En die voeten van jou dan?” vraagt het systeem? “En je doet ook op X ook wel eens uitspraken waarvan we denken, mwah, is dat geen risicootje? Van harte welkom, maar wel met een tien procent hogere polis-prijs.”
Weet je dat die gezichtherkenners proberen nog verder te gaan? Ze willen karaktereigenschappen aan je gezicht koppelen. Ze vinden er iets van als je ogen een beetje te dicht bij elkaar staan, of dat je wel heel crimineel lijkt als je je linker helft dupliceert naar je rechter helft. Vooruitstekende jukbeenderen is ook geen bestigheid. En zie ik goed dat je haarlijn al op je 40ste naar achteren schuift? En wat is dat daar, een grijze lok? Oei oei oei.
Nou leven wij in een land waar het niet zo’n vaart loopt, zou je denken. Maar de PVV is al heel lang heel groot. De VVD is gek op camerabewakingsystemen. Trouwens, de kans is ook heel groot dat jij geen enkel bezwaar hebt tegen al die dataconnecties. Want jou gebeuren toch geen gekke dingen.
Totdat…
De regionale media is dol op spanning en sensatie. Daders plakken ze nog wel af, maar slachtoffers heus niet. Je staat erbij en kijkt er naar. De database heeft geen idee dat je niet de dader was.
En ik heb de gewoonte ontwikkeld dat ik mensen die mij agressief op internet bejegenen een berichtje te sturen of ik toestemming krijg hun foto’s te gebruiken voor een verhaal over hen. Dan zijn die geaguurders ineens schijtlaarzen, want het mag nooit. Maar ze staan wel gewoon openbaar met vrouw, kinderen, kleinkinderen en bier, vaak heel veel bier, open en bloot op Facebook. Daar kun je heel veel van vinden!
Hun, jouw en mijn gezicht zitten dus al lang in een database. Ergens een wachtwoordlek en je bent voor altijd traceerbaar. Traceerbaar door machines die eigenlijk nog niet zo heel goed zijn in traceren, maar wel al een mening over je vormen op basis van uiterlijke gelaatskenmerken.
Misschien op dat vlak maar eens goede wetgeving ontwikkelen? Beter maar van wel, is mijn conclusie na ‘Je gezicht is nu van ons’ met de ondertitel ‘een real life thriller over een ontwrichtende technologie’.
