Polarisatie begint als je niet in het hoofd van een ander kunt kruipen. Je weegt dan immers iemands standpunten, zonder de redenatie op weg naar dat standpunt tegen het licht te houden. Martin Drenthen belicht in het boek ‘Hek’ de herkomst van diverse standpunten in de discussie over het boerenland en een natuurgebied. Hek leert je de diverse aanvliegroutes naar een standpunt beter te begrijpen, wat leidt tot meer begrip. Dat is de basis van een goed gesprek over ‘hoe nu verder’.
Vroeger zetten we een hek om het dorp om ons te beschermen tegen wilde diere. Nu zetten we een hek om wilde dieren.
Drenthen trekt de gedachten over natuur en boerenland uit elkaar in aanvliegroutes vanuit de mens, vanuit een dier en vanuit ecosystemen. Dat is best een interessante nul-meting. Een boer, een recreant, een natuurliefhebber, een politiek standpunt, begint namelijk vaak vanuit die gedachte. Denk je vanuit de natuur, vanuit de cultuur of vanuit de techniek.
Neem je het op voor de mens, dan stel je de mens voorop in je denken over de natuur. Dan denk je bijvoorbeeld aan genoeg eten en wil je misschien wel van de wolf af omdat die gevaarlijk is voor ons en voor ons eten.
Als je een dier vooropstelt, dan kun je het juist voor de wolf opnemen. Of voor schapen. En denk je wellicht hel anders over een hond en een poes, dan over een varken en een koe, dan over een kikker en een vos.
Als je het ecosysteem vooropstelt, zijn wolven, schapen, varkens, koeien, kikkers en vossen, maar ook de mens slechts een onderdeel van het geheel. Als je aan één van de radertjes draait, gaat dat gevolgen hebben voor de andere radertjes.
Denken vanuit de aanvliegroute van een ander
Mede dankzij de uitleg van Drenthen heb ik geprobeerd vanuit alle aanvliegroutes standpunten in te nemen en dat lukte heel aardig. Natuurlijk wil ik ook dat er genoeg voedsel is voor de mens, natuurlijk wil ik ook veilig door het bos kunnen wandelen, natuurlijk erken ik het belang van ecosystemen. Maar ik begreep ook gelijk hoe jouw eigen redeneren in jouw eigen bubbel kan blijven steken als je níet de kennis van andermans gedachtegangen tot je neemt.
Ik las wat standpunten over de wolf toen in het nieuws was dat de wolf zich nog wel meer dan gaat verdubbelen in Nederland. Dat nieuws werd gebracht zonder enige context. ‘Hek’ geeft die context wel: Alleen wolven die op zoek zijn naar een eigen territorium vallen schapen aan. Als ze een keer hun gebiedje hebben, beperken ze zich tot wild. En als ze hier hun gebiedje niet kunnen vinden, trekken ze verder. Daar volgt uit dat afschieten van de wolf niet helpt. Er zullen altijd nieuwe jonkies op zoek gaan naar hun gebied. Voorbeeld is een deel van Gelderland waar veel schapen slachtoffer waren van een wolf op zoek naar territorium. Maar op enig moment is het gebied vergeven en trekken zoekende wolven verder. Probleem zo goed als opgelost. Probleem helemaal opgelost als je schapen achter goede afrastering houdt. De overheid subsidieert de kosten en betaalt de schade bij doodgebeten schapen.
Zo’n uitleg zou de opvatting van mensen wel eens kunnen doen veranderen. Als je elkaars standpunten maar weet. Wat te denken van een varkensziekte, verspreid door wilde zwijnen. Allemaal maar doodschieten die wilde zwijnen? Daar ga je toch anders over denken als je hoort dat die zwijnen zijn uitgezet voor de jacht…
Je gaat wellicht ook andere overwegingen maken in gevallen als covid. Virussen krijgen hun kansen vanwege de bio-industrie. Ga je dan covid bestrijden of pak je de bio-industrie aan. Ge je bestrijden, ga je beheersen, of zouden we er ook aan kunnen denken onszelf weerbaar te maken? Een virus is – zegt Drenthen – het middel van de natuur om genen van (mensen en) dieren in de mixer te doen zodat er nieuwe varianten ontstaan die weerbaarder blijken. Dan lijkt een strijd tegen virussen een stuk minder verstandig.
Ik zelf kies voor het in stand houden van ecosystemen. De mens zelf is wat mij betreft de beste uitleg voor die keus. Wij zíjn immers een ecosysteem. We hebben in ons lichaam meer bacteriën dan lichaamseigen cellen!
