In het boek ‘Denken als een berg’ wordt de lezer een jaar rond meegenomen in de natuurbeleving van de auteur Aldo Leopold. Als je vertragend naar de natuur kijkt, leer je er verdiepend naar kijken, krijg je er een innige band mee. Als je in je gedachte door de bladeren de takkenstructuur heen ziet, ga je de boom op een heel andere manier waarderen! Dat is wat de natuur nodig heeft! Meer waardering.
Leopold schreef ‘Denken als een berg’ in 1948. Het boek wordt gezien als de filosofische basis van wat we nu milieu-ethiek noemen. Dat je gaat nadenken over jouw plek in de natuur. Er is geen betere tijd dan die van nu, om inderdaad maar eens goed na te denken over onze plek in de natuur. Want die natuur, die gaat wel door. Maar blijven wij er een plek in houden, met ons landbouwgif, vervuild water en fijnstof in de lucht?
‘Leven als een berg’ is een klassieker geworden, maar was nog niet vertaald in het Nederlands. Nu dus wel.
Leopold beschrijft in ‘Denken als een berg’ per maand hoe hij ergens in het merengebied tussen Canada en de VS de natuur beleeft. Zijn waarnemingen zijn prachtig. Dat een muis verbaasd om zich heen kijkt als zijn gangenstelsel in de sneeuw wegsmelt omdat de dooi intreedt. Hoe ingenieus de takken van een boom een netwerk vormen dat je straks in de lente niet meer ziet. Als Leopold een eik tot kachelhout verwerkt, neemt hij de lezer aan de hand van jaarringen mee naar het verleden van de boom.
Heanig an
Als ik het boek lees, onderzoeken we met Saxion-studenten hoe we routes van de wandelsite Dwars door Salland aantrekkelijk kunnen maken. Net als plannen voor het Overijssels Kanaal denk je dan al snel aan exploitatie in de zin van vertier en vermaak. Maar de studenten leren iets anders: je bent hier niet om Salland te veranderen, Salland is er om jou te veranderen. Dat leidt naar ‘heanig an’ en ‘kump wè!’. Dat is wel even wat anders dan een lawaairoute voor de solex over te smalle fietspaden of een dikke-banden-elektrische-scooter-tocht met drank in het mandje over de Sallandse Heuvelrug.
Leopold kijkt naar de natuur en bedenkt dat wateroverlast áltijd dorpen en steden zal treffen en dus mensen. Want we hebben juist díe plaatsen uitgekozen om te gaan wonen. Hij ziet ook dat goede wegen van platteland naar stad nut en noodzaak van platteland hebben uitgehold. We hoeven niet meer samen iets met dat land. Vanwege die brede wegen kan de productie makkelijk aangevoerd worden. Daarginder het platteland waar ze ons eten maken, hier de supermarkt waar ik het kan ophalen.
Maar andersom zijn die wegen ook de aanvoer van makkelijk toerisme. Door de week leef je in je konijnenhok van beton. In de weekenden parkeer je de auto bij uitgezette wandelplekken. Toeterend op weg naar de natuur…. En als er geen prullenbak staat, flikker je de wikkel van de mueslireep gewoon van je af.
Je snapt het pas als je het ziet
‘Kijk eens beter om je heen’, was vroeger een uitspraak in een programma van radiomaker Frits Spits. En Cruijff wist dat je dingen pas snapt als je het ziet. Aan die twee uitspraken moest ik steeds denken toen ik ‘Denken als een berg’ las. Bij de hoofdstukken met de naam ‘kreupelhoutkoor’ en ‘rokerig goud’ heb ik dat ook echt geprobeerd. Aan de hand van die woorden ben ik vertragend gaan nadenken over de corresponderende maanden september en oktober. En weet je wat? Ik kwam dichtbij wat Leopold in die maanden in de natuur proefde.
Leopold ziet, hoort, ruikt en voelt veel meer in de natuur dan een ander. Maar jammer, concludeert Aldo Leopold, dat hij niet de zintuigen van zijn hond heeft. Want daar waar hij helemaal niks waarneemt, besluit zijn houd stokstijf stil te blijven staan omdat er voor hem iets te vangen valt.
