Tegenwoordig binden we een vogel een zendertje om en leggen we met de meest gevoelige wild-camera’s gedrag van dieren vast. Niks, of in elk geval bijna niks, blijft nog geheim. Maar hoe deden ze dat vroeger eigenlijk? Hoe zijn we aan de kennis gekomen voordat al die apparatuur meewerkte? Hans Mulder heeft dat voor ons uitgezocht in ‘De ontdekking van de natuur’.
Door Harrie Kiekebosch
Corona heeft ook voordelen. Bijvoorbeeld omdat Mulder ineens veel meer tijd kreeg omdat Artis dicht ging. Mulder is conservator van de natuurhistorische collectie van de universiteit van Amsterdam, die collectie is ondergebracht bij Artis. Door corona won hij drie uur reistijd. En laat nou net kort daarvoor de bibliotheek van de dierentuin bij hem thuis in opslag gegaan zijn, omdat de vloer van de werkelijke bibliotheek gerenoveerd moest worden.
Door dat dubbele voordeel realiseren we ons nu ineens hoe kunstig ‘ze’ vroeger de natuur vast hebben weten te leggen, de natuur te begrijpen en de natuur te duiden, waarbij natuur vooral de fauna is, want het is naar aanleiding van de bibliotheek van Artis, daar gaat niet per definitie de eerste aandacht uit naar flora.
Koffietafelboek
De Ontdekking van de Natuur is wat je noemt een koffietafelboek: je leest er af en toe in, je kijkt naar de mooie afbeeldingen en laat het, bij voorkeur open gelegd, op de koffietafel liggen, zodat je ook zonder dat je er actief in leest, van kunt genieten.
Zo heb ik de pagina van het skelet van een reuzenluiaard een paar dagen opengelegd, tot ik de luiaard er weer in terug zag. Of de pagina met fantastische tekening van krokodil en slang in gevecht. In gedachte ga je dan naar de tekenaar: hoe zou die dat tafereel aanschouwd hebben. Met gevaar voor eigen leven?
Zonder hulpmiddelen
Het archief van Mulder gaat terug naar tijden dat we anders met informatie omgingen, naar tijden dat we nog niet de kennis hadden om gedetailleerd terug te kijken neer eeuwen daarvoor. Dat leidt bijvoorbeeld naar de aanname dat er ook vast draken geweest zijn, waarvan sommigen misschien zelfs wel konden vliegen. In de tijd dat je nog geen foto kon maken, legde je dat dan vast met tekeningen, waarbij en waardoor je de fantasie de vrije loop kunt laten.
Hoe ‘ze’ vroeger de natuur ontdekt hebben levert fascinerend mooi beeldmateriaal op, maar organiseert ook een hoop respect voor hoe ‘ze’ dat vroeger allemaal voor elkaar kregen zonder al die hulpmiddelen die we nu hebben.
