Nederland heeft zich Europees verplicht aan een halvering van de CO2-uitstoot in 2030 en zo goed als geen uitstoot meer in 2050. Het rijk geeft provincies binnen gestelde kaders de vrijheid zelf te kijken hoe het roer om gaat. Gemeenten slaan de definitieve piketpaaltjes. Uiteindelijk zijn het de bewoners in de wijk waar alles bij elkaar komt: díe moeten hun energievoorziening aanpassen. Logisch dus dat gemeenten burgers vraagt mee te praten.
Maar dat is bepaald geen proces van ‘nog maar eens kijken hoe het uitpakt’. Met reden: de IPCC-rapporten spreken voor zich: we halen de klimaatdoelen niet. Gemeenten doen dan ook hun uiterste best bewoners mee te krijgen. Maar ambtenaren ervaren vooral weerstand in de zaaltjes waar ze het gesprek aangaan met inwoners.
De aanleiding
Van Europa naar Nederland naar Overijssel naar Enschede. De wijk Twekkelerveld werd een pilot: leren wat je wel en wat je vooral niet moet doen in zo’n ingrijpend proces. En geleerd is er. Het project verliep, en verloopt nog steeds, moeizaam. Evaluerend kwamen vragen op tafel als:
- is de hele wijk wel bereikt, of alleen een kleine groep vooruitlopers of juist inwoners die sceptisch zijn;
- was een bredere wijkaanpak wellicht beter geweest in plaats van enkel ‘gasvrij worden’;
- hebben we wellicht te veel gestuurd richting een oplossing?
Gaandeweg kwam het besef dat de wijk niet met de juiste vraag aan de participatietafel was gevraagd. Die stevige Europese eis bleek op ieder tussenliggend station behoorlijk afgezwakt toen op gemeenteniveau inwoners de uitnodiging ontvingen mee te praten. Van ‘je moet’ naar ‘ik krijg nu mijn huis ook nog wel lekker warm’. Hoe dichter de overheid bij de burger is, hoe meer speelruimte ze zoekt. Op gemeenteniveau zijn bestuurders, politici en ambtenaren een zichtbaar en bekend onderdeel van de samenleving. Je staat samen in de rij voor de kassa in de supermarkt.
Overheden moeten eerst piketpaaltjes slaan
Hallo wijkbewoners, jullie wijk moet gasvrij worden, hoe zullen we dat aanpakken? Dit zijn de voorwaarden:
- We móeten de temperatuurstijging stoppen;
- We móeten daarom de CO2-uitstoot halveren en uiteindelijk naar 0 brengen;
- We móeten daarom van het gas af;
- En ja, we hebben haast. 2030 en 2050 zijn deadlines.
De discussie gaat dan vanzelf over zaken waar die over móet gaan. Bijvoorbeeld over wie er voor de kosten opdraait. Maar baten zijn er ook: die zie je bij veel weerstand soms over het hoofd, maar de transitie leidt ook naar een comfortabel huis en een gezonde leefomgeving, zowel binnen- als buitenshuis. Vergeet niet dat iedere energietransitie leidde tot een welvaartsprong.
Twekkelerveld kan prachtig gebruik maken van het warmtenet van afvalverwerker Twence. Als de transitie móet, dan grijp je die kans. Maar moet het niet, dan is het simpel de voordelen van dat warmtenet in twijfel te trekken en de nadelen uit te vergroten. In plaats van ‘kom op, we gaan op weg naar die welvaartssprong’ krijg je dan ‘dat moeten we eerst nog maar eens zien’. Vergelijk het met rookvrije cafés, 100 kilometer per uur op de snelweg, rookmelders in je huis. Dat was allemaal niet gelukt als er ruimte was voor discussie.
In Twekkelerveld verloopt het proces moeizaam, net als in Manderveen en Berkum. Niet alleen in Overijssel, in heel Nederland is er niet één bestaande wijk waarbij de transitie gelukt is! Omdat er ruimte is voor discussie.
Er is politieke moed nodig
Dit artikel is zeker geen betoog tegen participatie. Het is immers essentieel om vanuit en met de samenleving veranderingstrajecten aan te gaan. Maar dan moeten de kaders helder zijn en daarbinnen de uitkomst open. Er is politieke moed voor nodig die kaders op tafel te leggen.
Auteurs
Martijn Wubbolts, Natuur en Milieu Overijssel: betrokken bij de Overijsselse pilots
Jeroen Wolbrink, Stadsregisseur BV: projectmanagement Twekkelerveld
Oscar Jansen, procesbegeleider en -adviseur in de warmtetransitie
Harrie Kiekebosch, communicatiedeskundige in participatieprocessen
Waarom is er geen TV serie met structurele informatie voor een breed publiek over “”Hoe van het gas af “” ?
En dan niet ’s avonds laat, maar b.v. in plaats van dat domme programma ‘de slimste mens’ na het NOS journaal.
Een keer per week , 3e maanden lang en dan herhaaldelijk met toevoeging van de laatste nieuwigheden.
Steeds vaker lees ik over nieuwe appartementsgebouwen , b.v. in centrum Doetinchem, waar de warmte “uit de grond “”
komt. Maar wanneer is dat economisch zinvol voor particuliere nieuwbouw, b.v. voor 2 of 4 onder een kap ?
Wat zijn de kosten ? Wat kosten proefboringen ? Is het echt duurzaam ?
Overigens heeft Duitsland heel snel terminals gebouwd aan de Oostzee voor aanvoer van vloeibaar gas uit de USA en Qatar.
Dus “”van het gas af ” ?